မဟာပညာ

အကြောက်တရားနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ ဘဝဟူသမျှ အရှုံးချည်းပါပဲ။

မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံ

ဘူမိပညာရှင်တွေက ဒီကမ္ဘာကြီးစတင်ခဲ့တာ နှစ်သန်းပေါင်း လေးထောင်အထက်က ဆိုပေမယ့် လူမှုဘဝနိုင်ငံရေး ဘယ်အချိန်က စတင်ခဲ့သလဲ ဆိုတာ ယနေ့ထိ သဲသဲကွဲကွဲ မပြောဆိုနိုင်ကြပါဘူး။ သတ္တဝါတွေ၊ အိုးအိမ်တွေ စတင်ထူထောင်ပြီးနေတာ ကြာလှပါပြီ။ အစုအဖွဲ့ နေထိုင်တာလည်း ကြာနေကြပါပြီ။ အတွေးအခေါ်အယူအဆ ယဉ်ကျေးမှုပြောင်းလဲ လာတဲ့ လူမှုဘဝအကြောင်းကို ရှည်ရှည်ဝေးဝေး မကြည့်ဘဲ မြန်မာပြည်လူမှုဘဝ နိုင်ငံရေး ဖြစ်စဉ်ကိုပဲ ကြည့်ပါ။ လူမျိုးစုံတော့ ဖြစ်ရပ်စုံနေတာပါပဲ။

အရှင်တို့ရဲ့ တိုင်းပြည်အကြောင်းကို ကြည့်ရင် ၁၉၄၇ ခုနှစ်က လျင်လျင်မြန်မြန် ရွေ့လျားသွားတဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဟာ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်းတစ်ဦးရဲ့ “သူသာလျှင် မြန်မာပြည် ကို အုပ်ချုပ်ရမယ့်လူ အမှန်တကယ် ဖြစ်တယ်”လို့ ခံယူခဲ့တဲ့ လူတစ်ဦးရဲ့ ဆန္ဒကြောင့် မှောက်မှောက်မှားမှား မှားခဲ့တဲ့နိုင်ငံရေးကိစ္စက စခဲ့တာ ယနေ့တိုင်အောင် မဆုံးနိုင်အောင်ပါပဲ။ ဒီဘက်နောက်ပိုင်း နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွေကို ကြည့်လိုက်ပြန်ရင်လည်း “သူသာလျှင် မြန်မာ ပြည်ကို ကယ်တင်နိုင်မယ့်လူ အမှန်တကယ်ဖြစ်တယ်”ဆိုတဲ့ (သူလည်း) ခံယူခဲ့တဲ့ လူကြီး လည်း ပေါ်ပေါက်လာတော့ လူထုတွေက နိုင်ငံရေးဇာတ်ရည်မလည်သေးတာကြောင့် အုတ် ရောရော၊ ကျောက်ရောရောနဲ့ ကိုးကွယ်အားထားရာ ရှာကြတာပေါ့။ ရှင်ကြီးအားကိုးပါတယ် ဆိုမှ ရှင်ကြီးက ကျားကြီးထက်ဆိုးတဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံဟာ “နောင်လာမယ့် မောင်ပုလဲ ဒိုင်းဝန်မင်းထက်ကဲ” ဆိုတဲ့ စကားများလို မဖြစ်ဖို့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံကို အကဲခတ်ပြီး တော့ ပြန်ကြည့်ရအောင်ပါ။

 ပြည့်စုံသောအစိုးရ

လူမှုရေးလောကအကြောင်းကို လေ့လာရင် .-
(၁) လူမှုရေးကိစ္စ
(၂) အခွင့်အာဏာကိစ္စ
(၃) အုပ်စိုးသူကိစ္စ မပေါ်ပေါက်မီက လူတွေဟာ အသိဉာဏ်ရည် သန့်ပြန့်ပြီး ရိုးသားဖြူစင်နေမယ်လို့ ထင်တယ်။ ဖော်ပြထားတဲ့ ကိစ္စသုံးပါး စတင်ပေါ်ပေါက်လာ ကတည်းက လူမှုအဖွဲ့အစည်းဟာ ပဋိပက္ခပြဿနာ၊ ဝိရောဓိတွေ ပေါ်လာတော့တာပဲ။ ပညာရှင်ကြီးတွေက “အကြီးအကဲလုပ်တဲ့သူဟာ စံပြပဲ ဖြစ်ရမယ်”လို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။ တိုင်းပြည်၊ သို့မဟုတ် နိုင်ငံတစ်ခုဟာ “စားနပ်ရိက္ခာ ဖူလုံရန်” အရေးကြီးတယ်။ ဒီနေရာမှာ အကြီးအကဲလုပ်သူတွေရဲ့ အရည်အချင်းဟာ ပြည့်ဝခိုင်မာဖို့ အလွန်အရေးကြီးတယ်။ များသော အားဖြင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု (အစိုးရတစ်ဖွဲ့)ဟာ တန်ခိုးအာဏာရရုံနဲ့ ပြည့်စုံသော နိုင်ငံရေး ပြည့်စုံသောအစိုးရ (ကောင်းသောအစိုးရ) မဖြစ်နိုင်ပါ။ ပြည့်စုံသော နိုင်ငံရေး၊ ပြည့်စုံသော အစိုးရ ဆိုတာ –

(၁) ပြည်သူ့ဆန္ဒအမှန်ကို အမြဲလေ့လာ၍ ပြည်သူ့ထံမှ ရှိသော၊ ရသော မူကို ကျင့်သုံးခြင်း။

(၂) မိမိကိုယ်မိမိ သုံးသပ်ဆင်ခြင်ပြီး ပြုပြင်ပြောင်းလဲပေးခြင်းကသာ ပြည့်စုံသော နိုင်ငံရေး၊ ပြည့်စုံသောအစိုးရလို့ ခေါ်ဆိုနိုင်လောက်တယ်။

လျှို့ဝှက်ထိမ်ချန်လို့မရ

ခေတ်ကာလအချိန်အခါက နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများနှင့် ယှဉ်လာရသော နိုင်ငံရေး (ယှဉ်ပြိုင်မှု)ခေတ်ကြီးမှာ အုပ်စုကြီးများ စုဖွဲ့၍ ထုထည်ကြီးမားတဲ့ နိုင်ငံရေးလှိုင်း ကြီးများ ထလာသောခေတ်ကြီး ဖြစ်တာကြောင့် နိုင်ငံရေးဟာကွက်တွေကို ချက်ချင်း တုံ့ပြန် မှုပေးတဲ့လောကမှာ နည်းပညာမတတ်မြောက်တဲ့နိုင်ငံရေးသမားတစ်ယောက်နောက်ပေါက်ကနေနောက်ကောက်လိုက်ခြင်းသက်သက်နဲ့ပဲ နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံပေါ်မှာ ကျလဲသွားမယ်။

နိုင်ငံရေးမှာ –

(၁) လွတ်လပ်သော ဈေးကွက်စနစ်
(၂) လူ့အခွင့်အရေးစနစ်
(၃) အမျိုးသားနိုင်ငံရေးအခြေပြုသော နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးစနစ်များ (ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ရှိပေမယ့် မိမိလူမျိုးစုဝင်နဲ့ ကိုက်ညီမှုမရှိသော နိုင်ငံရေးစနစ်ဟာ ပြုပြင်လို့ မဆုံးနိုင်တဲ့နိုင်ငံရေး ဖြစ်သွားမယ် ဆိုတာကို သိထားရမယ်။ ) 

ယနေ့နိုင်ငံရေးစနစ်ဟာ “ကွန်ရက်ချိတ်ဆက်စနစ်” (Network)နဲ့ ကျင့်သုံးကြတဲ့ နိုင်ငံရေးဖြစ်ပါတယ်။ သံတမန်ချိတ်ဆက် စနစ်ရိုးရိုးလေးမဟုတ်ဘဲ တစ်နိုင်ငံလုံးရဲ့ လှုပ်ရှား မှ ပုံစံအမျိုးမျိုးကို လျှို့ဝှက်ထိမ်ချန်လို့မရတဲ့ နိုင်ငံရေးခေတ် ဖြစ်ပါတယ်။ (နိုင်ငံရေးစနစ် ဖြစ်ပါတယ်)။ ဒီလို နိုင်ငံရေးစနစ်ပုံစံမျိုး ရောက်လာအောင် ဖန်တီးလာတာကလည်း လူသား တွေပါပဲ။ လိမ်ညာကင်းတဲ့နိုင်ငံရေးလောက ရောက်အောင် လူတစ်ဦးချင်းရဲ့ နိုင်ငံရေးအသိ ပညာအကြောင်းကို လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် ချိတ်ဆက်နည်းစနစ်ပါတဲ့ နိုင်ငံရေးကွန်ရက်များ စတင်လာပြီဆိုတာ နိုင်ငံရေးကို လေ့လာသူတိုင်း သိရမယ်။ အရှင်တို့ငယ်ငယ်က နိုင်ငံရေးကို လူတန်းစားများ စီးပွားတိုးတက်ရေးနဲ့ အစိုးရအာဏာရရေးအတွက် သဘောတရား ဆောင် ရွက်ချက်ဟာ “နိုင်ငံရေး”လို့ ဖွင့်ဆိုပြတယ်။

နိုင်ငံရေးလုံခြုံမှ

အရှင်တို့ နေထိုင်တဲ့ကမ္ဘာဟာ လူ့အဖွဲ့အစည်းများစွာ ရှိကြပါတယ်။ သူ့အဖွဲ့အစည်း နဲ့ သူ၊ သူ့အတန်းအစားနဲ့သူ နေထိုင်ကြတာမို့ လူတန်းစား အမျိုးမျိုး အစားစားအတိုင်း ကိုယ်ပိုင်စီးပွားရေးနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးတရားတိုးတက်အောင် အားထုတ်ပြီး နေထိုင်ကြတယ်။ သူတို့ရဲ့လူနေမှုဘဝကို ငွေကြေးချမ်းသာသူများက လုပ်ချင်သလို လုပ်လို့မရအောင် အုပ်စိုးသူ အစိုးရရဲ့အာဏာကို ပြည်သူတွေကပဲ ချုပ်ကိုင်ထားတယ်။ အဲဒီခေတ်ရဲ့အချိန်အခါဟာ ယခင် ရှေးကာလက အမျိုးမျိုး ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပြီးပြီ။ ခုခေတ်ကာလမှာတော့ ပေါင်းစည်းထားတဲ့နိုင်ငံရေး ကွန်ရက်စနစ်ကြောင့် ချိတ်ဆက်မှုနိုင်ငံရေးစနစ်ဟာ လူမှုကမ္ဘာမှာ ရွာတစ်ရွာသာသာလောက် သာ ရှိတော့တယ်။ နိုင်ငံရေးလုံခြုံမှုမှာလည်း ခက်ခဲတဲ့ကိစ္စ မရှိတော့ပါဘူး။ မိမိ ယုံကြည်ရသူ ဖြစ်ရင် နိုင်ငံရေးလုံခြုံမှု ရှိတာပါပဲ။ ခက်ခက်ခဲခဲ လုပ်စရာမလိုတော့ပါဘူး။ ပေါ့ပေါ့ပါးပါး လေးနဲ့ လုံခြုံနိုင်ပါတယ်။

လုံခြုံရေးနဲ့ ပတ်သက်ရင်  –

 (၁) ဘုံလုံခြုံရေး
(၂) ဘက်စုံလုံခြုံရေး
(၃) ပူးပေါင်းလုံခြုံရေး
(၄) စုပေါင်းလုံခြုံရေး
(၅) စုပေါင်းကာကွယ်လုံခြုံရေး

စတဲ့ လုံခြုံမှုကိစ္စတွေ တစ်ကမ္ဘာလုံးက ဆောင်ရွက်နေပြီဖြစ်တဲ့အတွက် လူမှုဘဝ နိုင်ငံရေးအတွက် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စရာ အကြောင်း မရှိပါဘူး။ သဘောတရားအရ နိုင်ငံရေးဆိုတာ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊ ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း၊ ဝေဖန်ခြင်း၊ ချီးမွမ်းခြင်း၊ အားပေးခြင်း၊

ဆန့်ကျင်ခြင်း၊ ပုတ်ခတ်ခြင်း၊ သမာမှု၊ မသမာမှု၊ လာဘ်ပေးခြင်း၊ လာဘ်ယူခြင်း၊ မျှတခြင်း၊ မမျှတခြင်း စသည့်ပြဿနာများသာ ရှိကြစမြဲပါပဲ။ နိုင်ငံရေးဝါဒရေးရာ သဘောတရား အကြောင်းတွေကို နားမလည်ကြသူတွေက နိုင်ငံရေးအကြောင်းအရာ အသံဗလံများ အမျိုးမျိုး ကြားရရင် စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေထားပြီး အမှားမှားအယွင်းယွင်း ဖြစ်လာမှာကို ကြောက်တယ်။ အကြောက်တရားသက်သက်နဲ့သာ စခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေးနိဒါန်းဟာ အင်အား ဘယ်လိုပဲ များများ ခါးသီးတဲ့နိုင်ငံရေးအရသာ ခံစားရမှာ သေချာတယ်။

ပြည်သူ့အာဏာ

နိုင်ငံရေးလောကမှာ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်များနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ် မပေါ်ပေါက်မီ ပြည်သူတိုင်း နိုင်ငံတော်ရဲ့အရေးကိစ္စကို ပါဝင်စည်းဝေးဆုံးဖြတ်ခွင့် အာဏာရှိရမယ်။ အဲဒီ နိုင်ငံရေးဟာ ကနဦးအစ လူမှုဘဝနိုင်ငံရေး (ဒီမိုကရေစီ) လို့ခေါ်တယ်။ ခုခေတ် ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံရေးကတော့ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်တဲ့စနစ်ပါပဲ။ (လူထုရဲ့ အလုပ်အကျွေးပြုတဲ့ နိုင်ငံရေးစနစ်ပါပဲ)။

ဒီနိုင်ငံရေးစနစ်ဟာ –

 (၁) ဥပဒေပြုရေး 
(၂) တရားစီရင်ရေး
(၃) အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့
(၄) စာနယ်ဇင်းရေး

ဆိုပြီး ကဏ္ဍကြီးအဖြစ် ၄ မျိုး ထားရှိတယ်။ ဒီ ၄ မျိုးထဲက နံပါတ် ၁၊ ၂၊ ၃ ခုဟာ ပြည်သူလူထုစရိတ်နဲ့ ရပ်တည်နေတဲ့ ကဏ္ဍဖြစ်ပြီး နံပါတ် ၄ ကဏ္ဍမှာတော့ မိမိ စရိတ်နဲ့ ရပ်တည်နေတဲ့ကဏ္ဍ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ နံပါတ် ၄ ကဏ္ဍမှာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့ သူတိုင်းမှာ အမှန်ဘက်က ရပ်တည်ဆောင်ရွက်ရတဲ့ကဏ္ဍ ဖြစ်တဲ့အတွက် ပြည်သူ့အတွက်ကို နိုင်ငံတော်အာဏာစက်နဲ့ ဆောင်ရွက်ပေးရမယ်။ နိုင်ငံတော်အာဏာဆိုတာ ပြည်သူ့အာဏာပါပဲ။

ကမ္ဘာပေါ်မှာ အရင်းရှင်စနစ်ကြောင့် ကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်ခဲ့ရတာကို သတိထားမိကြ မယ်။ အရင်းရှင်တွေရဲ့ စရိုက်ဉာဉ်ဟာ ခုချိန်ထိ ကုန်ဆုံးသွားပြီလို့ မထင်ပါနဲ့။ သူတို့တွေရဲ့ စက်ရပ်ဝန်းဟာ နံပါတ် ၄ ကဏ္ဍ နိုင်ငံရေးစနစ်နဲ့ လည်ပတ်နေပါတယ်။ အဆိုးကို သံသယ ပွားအောင် ပွားတတ်တဲ့သူတို့ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေဟာ ကိုယ်ပိုင်ကျောက်သင်ပုန်း(ipad) ထဲမှာ ရေးထားဖို့လည်း မမေ့ပါနဲ့ဦး။ အရှင်တို့ငယ်ငယ်က ကိုယ်ပိုင်စာအဖြစ် သင်ခဲ့တဲ့ ကျောက်သင်ပုန်းထဲမှာ ရေးထားတဲ့ စာပိုဒ်ကလေး ရှိတယ်။

“ညအခါ လသာသာ
ကစားမလား၊ နားမလား” တဲ့။

သူသာလျှင် မြန်မာပြည်ကို အုပ်ချုပ်ရမယ့်လူ အမှန်တကယ်ဖြစ်တယ်လို့ ခံယူခဲ့တဲ့ လူတစ်ဦးရဲ့ဆန္ဒကြောင့် မှောက်မှောက်မှားမှား မှားခဲ့တဲ့နိုင်ငံရေးကိစ္စက စခဲ့တာ ယနေ့တိုင်အောင် မဆုံးနိုင်အောင်ပါ။

ကိုးကား။ တောမှီရဟန်း၏ “အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၂၀၁၆)၊ စာမျက်နှာ ၁၃၄-၁၃၈၊ အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၁၁)” မှကောက်နုတ်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။

လူသတ်သမားကို အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက်ပေးခြင်းဖြင့် တိုင်းပြည်မှာ တိုးတက်ရမယ်ဆိုရင် အဲဒီအလုပ်မျိုး အများကြီး စဉ်းစားရဦးမယ်။

ခေါင်းဆောင်ဆိုတာ
လုပ်စရာဆိုရင် (၁) မိမိကိစ္စ (ကိုယ်ပိုင်ကိစ္စ)၊ (၂) သူတစ်ပါးကိစ္စ (အများကိစ္စ) နှစ်မျိုးရှိတဲ့အထဲက ထောက်ကူစရာဖြစ်တဲ့ တခြားသူတွေရဲ့ကိစ္စကို စေတနာနဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် ချပြီး လုပ်ပေးရမယ်။

ဒီလိုစေတနာရှင်ဖြစ်လာအောင် အချိန်ပေးပြီး မွေးမြူရမယ်။ များသောအားဖြင့် လူတွေမှာ မိမိအကျိုးနဲ့ မိမိကိစ္စသာ အရေးထားပြီး လုပ်ကိုင်ကြတယ်။ အများအလုပ်ကို ချန်ထားချင်ကြတယ်။

ယနေ့လက်ရှိ လူတကာတွေရဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အလွဲအမှားဘက်ကို အားပြု ချင်ကြတယ်။ ခေါင်းဆောင်ဆိုတာ လိမ္မာရမယ်။ နားလည်မှု ရှိရမယ်။ ကိုယ်ကျင့် ကောင်း ရမယ်။ သတ္တိအား ပြည့်ဝရမယ်။ အချို့သောခေါင်းဆောင်တွေဟာ အခြယ်အလှယ် အားကြီး လွန်းတယ်။ အမှန်တရားကို အခြေမခံတဲ့ နိုင်ငံရေးမူဝါဒတွေ ပြင်းထန်ကြတယ်။ လူတွေ မညီညွတ်မှုဟာ ခေါင်းဆောင်များ မညီညွတ်ကြလို့ပါပဲ။ ခေါင်းဆောင်ဆိုတာ တရားဂုဏ်တွေ နဲ့ နေရတယ်။ တရားဂုဏ် မစောင့်ရှောက်တဲ့ ခေါင်းဆောင် (အကြီးအကဲ၊ ဦးစီးသူ)ဟာ လုပ်ကိုင်တဲ့အလုပ်နဲ့ အလျင်အမြန် စွန့်ခွာသွားကြရတယ်။ ဒီမြင်ကွင်းဟာ ပြည်သူတစ်ယောက် အနေနဲ့ ခံစားရတဲ့အကြောင်းကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ကောင်းမြတ်တဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား
အရှင်တို့ရဲ့ မြန်မာပြည်ဟာ တရားဂုဏ် လွှမ်းအောင် လုပ်ရမယ်။ တရားစောင့်ထိန်း မှု အခြေအနေပေးရမယ်။ အလုပ်အကျွေး ပြုရမယ်။ တန်ဖိုးထားရမယ်။ စိတ်ဓာတ်စွမ်းရည်၊ တရားစွမ်းရည် ကောင်းရမယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်ကောင်းအောင်နေမယ်။ အရှင်တို့ဟာ နောက် လိုက်သူများ မဟုတ်၊ အမှန်မပြောသူ မဟုတ်။ အမှန်မလုပ်သူ မဟုတ်။ အမှန်တရားကို စောင့်ထိန်းသူများ ဖြစ်ကြတယ်။ မိမိတိုင်းပြည် အပေါ်မှာ သွေးသားချင်းမမြင်တဲ့သူ၊ မှန်ကန်မှ လမ်းကြောင်းပေါ် မလျှောက်တဲ့သူ၊ မချေမငံ ဆက်ဆံတတ်တဲ့သူကို ခေါင်းဆောင်မထားပါ။

ကိုယ်ကျင့်ကောင်းတရား ပါတဲ့ဥပဒေ
အရှင်တို့ဟာ အမုန်းမစွက်တဲ့ နိုင်ငံရေးကို မွေးထုတ်ရမယ်။ သတ္တိရှိရှိ မွေးထုတ်ရ မယ်။ အမုန်းမစွက်တဲ့ နိုင်ငံရေးဟာ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ နိုင်ငံရေးပဲ။ ဒီနိုင်ငံရေးမူဝါဒဟာ မြန်မာ ပြည်သားတို့ရဲ့ နိုင်ငံရေးလမ်းစဉ်၊ သို့မဟုတ် မူဝါဒ ဖြစ်ရမယ်။ အရှင်တို့ဟာ အမှန်တရားကို လေးစား တန်ဖိုးထားရမယ်။ အမှန်တရားကို လေးစားကြည်ညိုခြင်းဟာ လူသားတွေရဲ့ မွေးရာပါဂုဏ်ရည် ဖြစ်ပါတယ်။ လူသတ္တိ၊ လူသဘာဝဟာ ယုံကြည်ရတဲ့ စွမ်းအားတွေ အပြည့်အဝရှိတာကြောင့် မြန်မာ့လူမှုဘဝ နိုင်ငံရေးကို မွေးရာပါဂုဏ်ရည်ရှိတဲ့သူတွေ မွေး ထုတ်ရမယ်။ အရှင်တို့ဟာ ကောင်းမြတ်တဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားရဲ့ တန်ဖိုးကို နားလည်တယ်။ ကိုယ်ကျင့်ကောင်းတရားထက် ပိုမမျှော်မှန်းပါဘူး။ မိမိဘဝကို ပျော်ရွှင်မှု အာရုံတစ်ခုတည်းနဲ့ အမှားဆက်တဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းမျိုး မချိုးဖောက်အောင် ကြိုးစားပြီးနေမယ်။ ယုတ်စွအဆုံး တစ်ခါသုံးတဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းမျိုးတွေကို သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းခြင်း မရှိအောင် တိုင်းပြည် အကျိုးကို ကြည့်ပြီး ကိုယ်ကျင့်ကောင်းတရားပါတဲ့ ဥပဒေမျိုး ပြဋ္ဌာန်းရမယ်။

တည်ကြည်မှုစိတ်ဓာတ်
(အရှင်တို့ဟာ အနှစ်ရာထောင်မက သည်းခံခြင်း၊ တည်ကြည်ခြင်း၊ ခွင့်လွှတ်ခြင်း စတဲ့ တရားကောင်းတွေကို မိဘဘိုးဘွားတွေက လက်ခံကျင့်သုံးလာခဲ့ကြတဲ့သူတွေ ဖြစ်ပါ တယ်။ မိဘဘိုးဘွားတွေရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တရားတွေဟာ အရှင်တို့မှာ ရလာခဲ့တယ်။ အရှင်တို့ ရတဲ့အရာဟာ သာမန်မျက်လုံးနဲ့ ဆုံးဖြတ်လို့မရပါ။ ကိုင်တွယ်ထိတွေ့လို့ရတဲ့အရာ မဟုတ်ပါ။ အဲဒီ အသိစိတ်ဟာ အရှင်တို့ နှလုံးအိမ်မှာ ခိုင်ခိုင်မြဲမြဲ ရှိနေတယ်။ အရှင်တို့ရဲ့ တည်ကြည်မှုစိတ်ဓာတ်ဟာ တစ်ခုတည်းသော လူမှုဘဝလမ်းစဉ်ဖြစ်တာကြောင့် မည်သူမျှ ဖျက်ဆီးလို့ မရနိုင်ကြပါ။ အရှင်တို့ဘဝကို ခေတ်ကာလတစ်ခုဆီက ခွဲခြားဆက်ဆံ ပြုမူခဲ့တဲ့ သူတွေ ရှိခဲ့ဖူးတယ်။ သည်းခံကျေနပ်မှုတရားနဲ့ ခင်မင်မှုမပျက် ဆက်ဆံခဲ့တယ်။ သူတို့ရဲ့ အနိုင်ပိုင်းတဲ့ နိုင်ငံရေးကို သိက္ခာမဲ့အောင် မပြုမူဘဲ ချွတ်ယွင်းချက်မရှိ ပြည်သူတစ်ယောက် အနေနဲ့ တာဝန်ကျေခဲ့တယ်။

အရှင်တို့ရဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းဟာ စည်းကမ်း၊ စည်းမျဉ်း ဥပဒေကို လိုက်နာကြရမယ့် သူတွေပါ။ စနစ်မကြိုက်၊ စည်းကမ်းဥပဒေ မကြိုက်လို့ အင်အားသုံးပြီး မဆန့်ကျင်ပါ။ ယုတ်စွအဆုံး မိဘဘိုးဘွားတွေရဲ့ ကျင့်သုံးလာခဲ့တဲ့စနစ်ဟာ ချွတ်ယွင်းနေပါစေ။ စနစ်အောက် မှာရှိတဲ့ ငါတို့ဟာ ရိုးသားဖြောင့်မတ်သူ ဖြစ်အောင် လုပ်ရမယ်။ အာဏာကို မကြောက် အောင် လုပ်ရမယ်။ မတရားတဲ့ အမိန့်အာဏာကို တာဝန်အရ ဖီဆန်ရမယ်။ (Civil Diso- bedience)။ အရှင်တို့ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ပန်းတိုင်ဟာ ရာထူးမဟုတ်၊ အာဏာရတဲ့လမ်းကြောင်း မဟုတ်၊ မှန်ကန်မှု၊ မျှတမှု (Justice) ဖြစ်တယ်။ အရှင်တို့ကို အခြေမဲ့၊ အနေမဲ့အောင်သာ လုပ်လို့ရမယ်။ အရှင်တို့ရဲ့ စိတ်ဓာတ်ကို ဘယ်တော့မှ ဖျက်ဆီးပစ်လို့ မရပါ။

စက်မှုအန္တရာယ်

မြန်မာပြည်သူတွေဟာ တစ်သွေး တစ်သားတည်းသူတွေပါ။ ခွဲထုတ်ပစ်လို့ မရတဲ့ သူတွေပါ။ နောက်ဆုတ်တဲ့သူ မဟုတ်သလို နောက်လိုက်သူတွေလည်း မဟုတ်ပါ။ မိမိတို့ရဲ့ အကျိုးမဲ့မှုကို မည်သို့ပဲပြုပြု (လုပ်လုပ်) အမြဲတမ်း လျစ်လျူရှုမထားဘဲ နေမယ်။ သတိတရား နဲ့ ကာကွယ်နိုင်တဲ့ အရာအားလုံးကို အမြဲတမ်း ကာကွယ်မယ်၊ စောင့်သိမယ်၊ လေ့လာမယ်၊ ဆည်းပူးမယ်။ အရှင်တို့ဟာ ကျော်တက်သူကို တွေ့တိုင်းလည်း မနာလိုစိတ် မရှိပါ။ နောက် ကျန်နေသူနဲ့လည်း လက်တွဲဖို့ ဝန်မလေးပါ။ အရှင်တို့ရဲ့ စိတ်ဓာတ်ဟာ အမြဲတမ်း ဖျတ်လတ် ပါတယ်။ အများအကျိုး ကူညီဖို့ အချိန်မဖြုန်းပစ်တတ်ပါဘူး။ အစစ်နဲ့ အတု နှစ်မျိုးကို နားလည်စွာ ခွဲခြားတတ်ပါတယ်။

ယခုအရှင်တို့ရဲ့ တိုင်းပြည်ဟာ စက်မှုတွေကို အားကိုးပြီး ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတွေ ထုတ်လုပ်ကြတယ်။ စက်မှုထုတ်လုပ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေဟာ အရှင်တို့လက်နဲ့ ထုတ်လုပ်လို့ ရပါတယ်။ စက်မှုပစ္စည်းသာ ပျောက်သွားစေရမယ်။ လက်မှုပစ္စည်းတွေ မြန်မာပြည်မှာ မပျောက်စေရပါ။ မိဘဘိုးဘွားတွေ တည်ဆောက်လာခဲ့ကြတဲ့ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေပစ္စည်း အားလုံးဟာ လက်မှုပစ္စည်းသက်သက်ပါ။ စက်မှုပစ္စည်း အထောက်အပံ့ကြောင့် ကမ္ဘာ့လူသား များ ယနေ့ ဒုက္ခပေါင်းများစွာ တွေ့လာခဲ့ကြပြီဆိုတာ သတင်းပေးစရာ မလိုပါ။ ကြည်ပြာ လင်းလဲ့တဲ့ အေးမြသန့်စင်တဲ့ ကောင်းကင်ပြင်ကြီးပေါ်မှာ အမှိုက်သရိုက် ဖြစ်အောင် လုပ်တဲ့ စက်မှုအတတ်ပညာဟာ လူကို အန္တရာယ် မများစေဘူးလား ဆိုတာ စဉ်းစားသင့်ပါတယ်။ အထူးအဆန်းနောက်ကို လိုက်ပြီး လူသားတွေ အန္တရာယ်ပေးလာနိုင်တဲ့ စက်မှုအန္တရာယ်ကြီး ကို အရှင်တို့ တိုင်းပြည်မှာ ခုချိန်မှာ မကြုံရသေးပါ။ နောင်တစ်ချိန်မှာ ကြုံရမှာ သေချာတယ်။

စက်မှုအန္တရာယ်ကို ကြုံရတဲ့သူတွေရဲ့နောက်ကို အမီလိုက်ဖို့မလိုဘဲ စက်မှုမပါတဲ့ လှပအောင် ရေးခြယ်နိုင်တဲ့ လက်မှု(ပန်းချီ စသည်) ဘဝကို (လက်မှုအတတ်ပညာကို) ကြိုးစားအားထုတ် ရမယ်။

ပုဂံပြည် လယ်ကွက်ထဲက အိုးခြမ်းကွဲ

အရှင်တို့ရဲ့မိဘ ဘိုးဘွားတွေဟာ မနေ့တစ်နေ့က လူသားတွေ မဟုတ်ကြပါ။ ကမ္ဘာ့လူသားအများစုကပါ။ မိဘဘိုးဘွားတွေရဲ့ အတတ်ပညာနဲ့ အရှင်တို့မှာ ရိုးရိုးသားသား ကြိုးစားလုပ်ကိုင်ကြမယ်ဆိုရင် အရှင်တို့ရဲ့ဘေးမှာ ငွေဟာ မရောက်လာနိုင်စရာ အကြောင်း မရှိပါ။ အတတ်ပညာဆိုတာ ရိုးရာက ပါလာပြီးသားပါ။ လွတ်လွတ်လပ်လပ်သာ လုပ်ဖို့ပါ။ လွတ်လပ်တဲ့အတတ်ပညာကို တတ်လာကြပြီ ဆိုရင် အသိပညာလည်း မြင့်လာကြရစမြဲပါပဲ။ အသိပညာ မြင့်လာပြီးမှ ကိုယ့်ပိုင်နက် ကိုယ့်တိုင်းပြည်ကို မကာကွယ်၊ မစောင့်ရှောက်နိုင်ဘဲ ဖြစ်နေရင် ပုဂံပြည်လယ်ကွက်ထဲက အိုးခြမ်းကွဲလောက် တန်းဖိုးမရှိတဲ့သူ ဖြစ်လေမှာပဲ။
မြန်မာပြည်မှာ နေထိုင်ကြတဲ့ မြန်မာတွေအားလုံးကို ဒီမေးခွန်းကို မေးချင်ပါတယ်။
မြန်မာပြည်ကို မချစ်တဲ့သူ ရှိပါသလား။
မြန်မာပြည်ကို မချစ်ရလောက်အောင် ငါတို့တွေ ဘာတွေများ ဖြစ်နေကြသလဲ။

အရှင်တို့ဟာ အမုန်းမစွတ်တဲ့နိုင်ငံရေးကို မွေးထုတ်ရမယ်။

သတ္တိရှိရှိ မွေးထုတ်ရမယ်။

အမုန်းမစွက်တဲ့နိုင်ငံရေးဟာ ငြိမ်းချမ်းတဲ့နိုင်ငံရေးပဲ။

ကိုးကား။ တောမှီရဟန်း၏ “အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၂၀၁၆)၊ စာမျက်နှာ ၁၃၀-၁၃၃၊ အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၁၀)” မှကောက်နုတ်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာပြည်သူတွေ အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေးသဘော NON-VIOLENCE ကို နားလည်ရင် မတရားတဲ့ အမိန့်အာဏာကို တာဝန်အရ ဖီဆန်ရတဲ့ ကိစ္စဟာ
မရှိမဖြစ် အမြဲတမ်း ရှိနေရမှာပါပဲ။

စေတနာမှန်ဖို့လို
နိုင်ငံရေးအမြင်နဲ့ ပတ်သက်ရင် များသောအားဖြင့် လူတွေက သည်းမခံနိုင်တာ များတယ်။ သည်းမခံနိုင်ခြင်းဟာ အရာအားလုံး အကျိုးကျေးဇူး မများပါဘူး။ နိုင်ငံရေးဆိုတာ ကိုယ့်အတွက် အတ္တကို ဖော်ပြခြင်းမဟုတ်ပါ။ အတ္တများခြင်းဟာ ကြောက်စိတ်တွေ၊ စိတ်မချ တဲ့စိတ်တွေ၊ မလုံခြုံတဲ့စိတ်တွေ ပွားစေပါတယ်။ အသိစိတ်တွေ ထွေပြီးတော့ အများနဲ့ ဆက်ဆံရ ခက်ခဲတယ်။ အများအရေးကို စဉ်းစားဆင်ခြင်တတ်တဲ့သူဟာ ခင်မင်မှ သစ္စာ စောင့်မှု လုံခြုံမှုတွေ ရပါတယ်။ ဘယ်အလုပ်မဆို စေတနာမှန်ဖို့ လိုပါတယ်။ မိမိရဲ့စေတနာ ကို အများက အသိအမှတ်ပြုဖို့ လိုပါတယ်။

ကြိုးကိုင်ပဲ့ကိုင်တဲ့သူ

နိုင်ငံရေးလုပ်ရင် မိတ်ကောင်း ဆွေကောင်း (မိတ်ဆွေကောင်း) ရှိရမယ်။ မိမိကို လေးစားချစ်ခင်မှုရှိတဲ့မိတ်ဆွေ ရှိရမယ်။ မိမိအပေါ် ဖြတ်မှု စားမှု မကောင်းတဲ့ အမြင်အကြံ တွေ ပေးတဲ့ မိတ်ဆွေနဲ့ မပေါင်းမိဖို့ လိုတယ်။ များသောအားဖြင့် နိုင်ငံရေးလုပ်တဲ့သူတွေဟာ အမြင်မှား အကြံအစည်မှားတွေ ဖြစ်တတ်တယ်။ ဘာသာရေးသမားတွေကို အလကားပုဂ္ဂိုလ် ထင်ပြီး စီးပွားရေးသမားတွေကို နိုင်ငံရေးမိတ်ဆွေများလို ထင်တတ်မြင်တတ်တယ်။ နိုင်ငံရေး ကြောင့် ဘာသာရေးပုဂ္ဂိုလ်တွေ အသက်စတေးခံရတာ ရှိကောင်းရှိမယ်။ စီးပွားရေးသမားတွေ နိုင်ငံရေးအတွက်နဲ့ အသက်စတေးခံရတဲ့လောက မရှိသလောက်ပါပဲ။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံရေး သမားကို ကြိုးကိုင်၊ ပဲ့ကိုင်တဲ့သူဟာ စီးပွားရေးသမားပါပဲ ဆိုတာ တွေ့မြင်ရမယ်။

ခေတ်ကာလအားဖြင့် “ဒီမိုကရေစီရေး” ဖြစ်တာကြောင့် ခေတ်စားနေတဲ့ နိုင်ငံရေး ဖြစ်တယ်။ ဆိုရှယ်လစ်၊ ကွန်မြူနစ်နိုင်ငံရေးဝါဒတွေ ကျဆင်းသွားကြတယ်။ ဆိုရှယ်လစ်၊ ကွန်မြူနစ် နိုင်ငံရေးမူဝါဒတွေ ကျဆင်းသွားပြီလို့ ဆိုပေမယ့် စစ်မှန်တဲ့ ဒီမိုကရေစီမူဝါဒ ရှိသေးတဲ့ တိုင်းပြည်တိုင်းရဲ့ မူဝါဒကို လေ့လာရင် ဆိုရှယ်လစ်၊ ကွန်မြူနစ်တွေရဲ့မူဝါဒ အငွေ့အသက်တွေ ရှိနေပါသေးတယ်။ လူသားတွေကို အထောက်အကူပြုနိုင်သေးတဲ့ အချက် တွေ အများကြီး ရှိနေပါသေးတယ်။ လူတွေရဲ့ သဘောဟာ များရာကို လိုက်တတ်တဲ့အကျင့် ရှိတတ်တာကြောင့် သဘောတရားအများကို စုပေါင်းပြီး လုပ်ကြတာပါပဲ။ ကာလ၊ ဒေသ၊ ပြည်သူ့ဘဝနဲ့ မတူညီတဲ့အချက်တွေ ပေးလိုက်ရတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေ၊ ခက်ခဲတဲ့ ခံပြင်းမှုတွေ နောင်တ စုံလင်စွာ ရသွားကြတဲ့ ဒီမိုကရေစီတွေ အများကြီးပါပဲ။

ခေတ်စားနေတဲ့နိုင်ငံရေး 
အနောက်နိုင်ငံတစ်ခုမှာ ကျင့်သုံးတဲ့ သူတို့ရဲ့နိုင်ငံရေးမူဝါဒကြောင့် သူတို့ယဉ်ကျေးမှု သူတို့လူမျိုးတွေပါ အကျင့်စရိုက်တွေ ပျက်ပြားကြပြီး အုပ်ချုပ်ရေးမူဝါဒပါ လိုက်ပါထိခိုက် လာတယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးဥပဒေပါ ပြင်ဆင်ပေးရပြီး နိုင်ငံရေးမဟုတ်တဲ့ လူမှုရေး စီမံအုပ်ချုပ်မှု တွေပါ ပြင်ဆင်ပေးရတယ်။ ခဏ ခဏ ပြောင်းလဲပေးရတဲ့ နိုင်ငံရေးမူဝါဒကြောင့် ပြည်သူ အချို့က တိုင်းပြည်မှာ မနေနိုင်ကြဘဲ တည်ငြိမ်တဲ့ လူမှုဘဝနိုင်ငံရေး မူဝါဒကောင်းတဲ့ တိုင်းပြည်အချို့ကို ထွက်ခွာသွားကြတယ်။ သူတို့တိုင်းပြည်မှာ ပညာရှိတွေ နည်းပါးလာ ခြင်းကြောင့် ယခုအခါ လူမှုဘဝအခက်အခဲ၊ စီးပွားရေးအခက်အခဲ စတဲ့ ခက်ခဲမှု ယန္တရား ကြီးတွေနဲ့ လည်ပတ်နေရတယ်။ စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်မှု အားနည်းတဲ့ ပြည်သူတွေက နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးပယောဂကြောင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေ မပြည့်စုံတော့ဘဲ လုပ်ချင် တိုင်း လုပ်ပြီး လူဘုံအလယ်၊ လမ်းအပေါ်မှာ (ထင်တိုင်းကြဲတဲ့) အမျိုးမျိုး လက်ရဲဇက်ရဲ ဖြစ်ကြတယ်။

လူ့အခွင့်အရေး ဆိုပြီး တိုင်းပြည်မှာ လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ရှိတဲ့ ဥပဒေတွေကို မီးကုန်ယမ်းကုန် ချိုးဖောက်ကြတယ်။ နိုင်ငံမှာ ပြဌာန်းထားတဲ့ဥပဒေကို အထင်အမြင်သေးကြပြီး ယဉ်ကျေးတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမဟုတ်တဲ့ ပုံစံမျိုးတွေ လုပ်လာကြတယ်။ တိုင်းပြည် အတွက် ပြဋ္ဌာန်းသတ်မှတ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေကို ဖောက်ဖျက် ကျူးလွန်ကြပြီး လူ့အခွင့်အရေး ဆိုင်ရာ ဥပဒေနဲ့ပဲ အစိုးရကို ပြစ်တင်ကြတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဗဟုသုတ ဖြစ်ဖွယ် ရေးပြမယ်။

“လူ့အခွင့်အရေး” ဆိုတာ ၁၉၈၇ ခုနှစ်လောက်က ရေပန်းစားလာတာပါ။

           နိုင်ငံတကာမှာ –
(၁) လူ့အခွင့်အရေး ဖောက်ဖျက်မှုများကို စောင့်ကြည့်၍ မှတ်တမ်းတင်ခြင်း
( ၂) သတင်းပေးပို့ခြင်း
(၃) အစီရင်ခံစာတင်ခြင်းကြောင့် လူ့အခွင့်အရေးအကြောင်း ကျယ်ပြန့်လာတယ်။

“အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဥပဒေ”ထဲက လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေက အရေးကြီးတဲ့နေရာမှာ ပါဝင်လာတာကြောင့် ၁၉၇၆ ခုနှစ်ကစပြီး ပိုမိုပြီး ကျင့်သုံးလာကြတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရတာဟာ အခြားမဟုတ်ပါ။ နိုင်ငံရေးအာဏာကို ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုနဲ့ အုပ်ချုပ်တဲ့ အစိုးရတွေရဲ့ ကျင့်သုံးတဲ့ နိုင်ငံရေးပေါ်လစီတွေကြောင့်ပါပဲ။ ဒီအကြောင်းအရာကို ပိုပြီး သိလိုရင် ဆိုဗီယက်အုပ်စုဝင် နိုင်ငံတွေကို လေ့လာရင် မြင်နိုင်ပါတယ်။ 

နိုင်ငံရေးပေါ်လစီတွေကြောင့်

          အရှင်တို့ဟာ –
(၁) လူ့အခွင့်အရေး ဆိုတာ ဘာလဲ၊
( ၂) လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု ဆိုတာ ဘာလဲ ဆိုတာ သိထားရမယ်။ 

နံပါတ် (၂)ရဲ့ အဖြေက “အာဏာသုံး အကြမ်းဖက်တဲ့သူတွေကို ခေါင်းမဖော်နိုင် အောင် နှိမ်ထားခြင်း”ပါပဲ။ များသောအားဖြင့် “လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုဟာ အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းကသာ ကျူးလွန်ကြတာ များပါတယ်”လို့ လေ့လာသူတွေက ဆိုတယ်။

လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁ဝ ရက်နေ့မှာ လူမှုအခွင့်အရေး များဆိုင်ရာ ကမ္ဘာ့အဓိဋ္ဌာန်ပြု ကြေညာစာတမ်းက စတင်လာခဲ့တယ်။ ကြေညာခဲ့စဉ်က ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ရဲ့ ရုံးသုံးဘာသာများ ဖြစ်ကြတဲ့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ၊ စပိန်ဘာသာ၊ တရုတ်ဘာသာ၊ ပြင်သစ်ဘာသာနဲ့ ရုရှားဘာသာ ငါးမျိုးနဲ့ ကြေညာထားတဲ့ စာတမ်းကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာတော့ ဒီစာတမ်းကြီးကို လူတိုင်းလိုလို မသိကြဘဲ ဖြစ်နေ ကြတယ်။

လူ့အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ကြေညာစာတမ်းကြီးရဲ့ ကြေညာချက်နိဒါန်းကို မြန်မာ ဘာသာဖြင့် ဤသို့ ဖြစ်ပါတယ်။

ကြေညာချက်နိဒါန်း။ ။ လူခပ်သိမ်း၏ မျိုးရိုးဂုဏ်၊ သိက္ခာနှင့်တကွ လူတိုင်း အညီအမျှ ခံစားခွင့်ရှိသည့် အခွင့်အရေးများကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏ လွတ်လပ်မှု၊  တရားမျှတမှု၊ ငြိမ်းချမ်းမှုတို့၏ အခြေခံအုတ်မြစ် ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊        လူမှုအခွင့်အရေးများကို အရေးမထား မထီလေးစား ပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏ အကျင့်သိက္ခာကို ချိုးဖောက်ဖျက်ဆီးတတ်သည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အပြုအမူများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ဟပြောဆိုမှု၊ လွတ်လပ်စွာ သက်ဝင် ယုံကြည်မှု၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း၊ ချို့ငဲ့ခြင်းတို့မှ ကင်းလွတ်စွာ အသက်မွေးနိုင်မှုတို့ကို ခံစားရယူ နိုင်စေမည့် လောကတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာရန်အရေးကို လူခပ်သိမ်းတို့က မိမိတို့၏ အထက် သန်ဆုံးသော လိုလားချက် ဆန္ဒကြီးအဖြစ်ဖြင့် ကြွေးကြော်ကြေညာပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊လူခပ်သိမ်းတို့သည် တရားလက်လွတ် နှိပ်စက်ကလူပြုမှု၊ အုပ်စိုးမှုနှင့် ဖိစီးညှဉ်းပန်း မှုတို့ကို နောက်ဆုံး မလွှဲသာ မရှောင်သာ လက်နက်စွဲကိုင်ကာ တော်လှန်ခြင်း၊ ပုန်ကန်ခြင်း မပြုစေရန်၊ လူမှုအခွင့်အရေးများကို ဥပဒေဖြင့် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ပေးရမည် ဖြစ်သော ကြောင့် လည်းကောင်း၊ပြည်ထောင်စုအချင်းချင်း ချစ်ခင်ရင်းနှီးစွာ ကူးလူးဆက်ဆံမှုကို ပိုမိုတိုးတက်စေရန် ကြံဆောင်ရမည် ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ကမ္ဘာ့ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တို့သည် မူလ လူမှုအခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ လူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကိုလည်းကောင်း၊ မြတ်သော လူ၏ဘဝကိုလည်းကောင်း၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးတို့၏ တူညီသည့် အခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ လေးစားယုံကြည်ပါသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂတွင် ထပ်မံ၍ အတည်ပြုပြီးသည့်ပြင် လူမှုကြီးပွားတိုးတက်ရေးနှင့်တကွ ပိုမို လွတ်လပ်ကောင်းမွန်သော လူဘဝအဆင့်အတန်းတို့ကို မြှင့်တင်ရန် သန္နိဋ္ဌာန်ချပြီး ဖြစ်သော ကြောင့် လည်းကောင်း၊ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတို့သည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်း၍ လူမှုအခွင့် အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ မူလလွတ်လပ်မှုအခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း လုံးတွင် ရိုသေလေးစား ကျင့်သုံးစောင့်စည်းကြခြင်းကို အားပေးမည်ဟု ကတိပြုပြီးသော ကြောင့် လည်းကောင်း၊ထိုသို့ ကတိပြုသင့်သည့်အတိုင်း အလုံးစုံ ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် အဆိုပါ အခွင့် အရေးများ၊ လွတ်လပ်မှုများနှင့်စပ်လျဉ်း၍ တူညီသော နားလည်မှုကို ရရှိခြင်းသည် အရေးကြီး ဆုံးဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်းစုံ အစည်းအဝေးကြီးက လူတိုင်း၊ အဖွဲ့အစည်းတိုင်း သည် ဤကြေညာချက်ကို အစဉ် နှလုံးသွင်းလျက် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးတွင် အဆိုပါ အခွင့် အရေးများနှင့် လွတ်လပ်ရေးများကို ရိုသေလေးစားကြစေရန် ဆုံးမသွန်သင်ခြင်းဖြင့် အားထုတ်ကြရမည်ဟု လည်းကောင်း၊ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ထိုနိုင်ငံတို့၏ အာဏာပိုင်နက်အတွင်းရှိ နယ်ပယ် ဆိုင်ရာ တိုင်းသူပြည်သားများအား အဆိုပါ အခွင့်အရေးနှင့် လွတ်လပ်ရေးကို အနှံ့အပြား ထိရောက်စွာ သိမှတ်ကျင့်သုံး စောင့်စည်းကြစေရန် ပြည်တွင်းပြည်ပဆိုင်ရာ တိုးတက်သော ဆောင်ရွက်ချက်များဖြင့် အားထုတ်ကြရမည်ဟု လည်းကောင်း ရည်ရွယ်ပြီးလျှင် “လူမှ အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ကမ္ဘာ့အဓိဋ္ဌာန်ပြု ကြေညာစာတမ်းကို နိုင်ငံခပ်သိမ်း၊ လူခပ်သိမ်း တစ်ညီတည်း တစ်ပြေးတည်း ဆောင်ရွက်နိုင်ကြစိမ့်သောငှာ ယခုထုတ်ပြန်
ကြေညာလိုက်သည်။

မှတ်ချက်။    ။၄င်းကြေညာချက်စာတမ်းသည် အပိုဒ်ပေါင်း ၃၀၊ ပိုဒ်ခွဲ
ပေါင်း ၃၂ ပါရှိသည်။ (မြန်မာဘာသာဖြင့်)

လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်း
လူ့အခွင့်ရေး ကြေညာစာတမ်းထဲကပါတဲ့ အချက်အလက်တွေကို အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်း လိုက်နာကြတာရှိသလို မလိုက်နာချင်တဲ့ နိုင်ငံတွေလည်း ရှိတယ်။ “ဒါဟာ အနောက်နိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအယူအဆ၊ တို့ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ မအပ်စပ်ဘူး” ဆိုပြီးတော့ ဝေဖန်ပြောဆိုသွားတာ တွေလည်း တွေ့ရတယ်။ အနောက်အုပ်စုမှာ ရှိတဲ့ တိုင်းပြည်တွေက လူ့အခွင့်အရေးကို ဝေဖန်ပြောဆိုရင် အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံတွေက ဒါဟာ ငါတို့ရဲ့ ပြည်တွင်းရေးကို (မှာ) ဝင်ရောက် စွက်ဖက်တာပဲ ဆိုပြီး ပြောသူက ပြောကြတယ်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၂၆ ရက်နေ့၊ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျာကာတာမြို့တော်မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ညီလာခံမှာ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဆူဟာတို ကိုယ်တိုင်က “လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေတွေ ကောင်းမွန် လာဖို့အတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာက ဖိအားပေးလာတာမျိုးဟာ မလိုအပ်ဘူး”လို့ ပြောသွား ခဲ့ပါတယ်။

တကယ်တော့ လူ့အခွင့်အရေးကို မြှင့်တင်ရပါမယ်။ လူတိုင်းမှာ အခွင့်အရေး အားလုံး၊ လွတ်လပ်မှုအားလုံး ပိုင်ဆိုင်ခွင့် ရှိတယ်။ အမျိုး၊ အသားအရောင်၊ အသွေး၊ ကျား မ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု၊ နိုင်ငံရေးယူဆချက် စတာတွေဟာ ခွဲခြားတာ မရှိရပါ။ အာဏာရှင် တိုင်းပြည်တွေက လူ့အခွင့်
အရေးကို မြတ်နိုးသယောင်နဲ့ ဟန်တွေ ပြကြတယ်။ တချို့နိုင်ငံတွေက လူ့အခွင့်အရေး ဆိုတာ အရေးကြီးဆုံး၊ လူ့အခွင့်အရေးက စားနပ်ရိက္ခာ၊ အဝတ်အစား၊ အိုးအိမ်နဲ့ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုပဲလို့ ပြောဆိုနေကြတယ်။ လူတွေကို အတင်းအဓမ္မ ပေါ်တာဆွဲတာ၊ အတင်းအဓမ္မ လုပ်အားပေးခိုင်းတာ၊ မပေးနိုင်ရင် ဒဏ်ငွေ ရိုက်တာ၊ လူတွေကို အတင်းအဓမ္မ ပြောင်းရွှေ့ခိုင်းတာတွေဟာ ဘယ်နိုင်ငံတွေမှာ ကျူးလွန် ခဲ့ဖူးတယ် ဆိုတာ သမိုင်းစာမျက်နှာပေါ်မှာ အများကြီး ရှိနေပါတယ်။ ဒါတွေကို ဖျောက်ဖျက် ပစ်လို့ မရပါ။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်က ခမာနီတွေက တိုင်းသူပြည်သား သိန်းနဲ့ သန်းနဲ့ ချီပြီး ကွပ်မျက်နေတဲ့အချိန်က ကမ္ဘောဒီးယားကို အားပေးအားမြှောက်ခဲ့တဲ့ သမ္မတတွေ ပေါ်ပေါက် ခဲ့ဖူးတယ်။ ပြည်တွင်းရေး မစွက်ဖက်ရဘူး ဆိုတဲ့ဝါဒဟာ ဟစ်တလာခေတ်၊ စတာလင် ခေတ်က ဖြစ်မှာပါ။ ဒီခေတ်ကြီးမှာတော့ ဘယ်လိုအစိုးရပဲဖြစ်ဖြစ်၊ တိုင်းသူပြည်သားတွေ အပေါ်မှာ မတရားလုပ်လာလို့ ရှိရင် တခြားနိုင်ငံတွေနဲ့ပါ သက်ဆိုင်လာရတဲ့ ခေတ်ကြီး V ဖြစ်ပါပြီ။ လွယ်လွယ်လေးနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင် ရွာမှာနေရင် ရွာဥပဒေကို လိုက်နာရမယ်။ 

အိမ်တံခါးပိတ်ပြီ စိတ်ထင်သလို မိမိကလေးတွေကို နှိပ်စက်နေရင် တစ်ရွာလုံးက ကြည့်မနေဘူး ဆိုတဲ့သဘောကို နားလည်ထားရမယ်။

ကမ္ဘာ့မိသားစု
လူတွေမှာ ဥပဒေ လိုက်နာဖို့ဟာ အရေးကြီးတယ်။ လူမှုလောကမှာ အရေးကြီးတဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဥပဒေ မရှိမဖြစ်ပါ။ လူတွေဟာ မိမိယုံကြည်ချက်၊ ဘာသာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုစတဲ့ အချက်အပေါ်မှာ တန်ဖိုးထားကြပါတယ်။ အရှင်တို့ဟာ ကမ္ဘာ့မိသားစု ထဲမှာ နေထိုင်ကြတဲ့သူတွေပါ။ ကမ္ဘာ့မိသားစုက ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေကို လိုက်နာဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေဟာ အစိုးရတိုင်းမှာ လိုက်နာဖို့ တာဝန် ရှိပါတယ်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းတိုင်းမှာ အုပ်ချုပ်သူနဲ့ အုပ်ချုပ်ခံသူ လူတန်းစားနှစ်ရပ်ရှိတယ်။ အုပ်ချုပ်ခံသူ ပြည်သူပြည်သားတွေမှာတော့ မွေးရာပါ အခွင့်အရေးကို အဆုံးအရှုံး မခံပါ။ ဘာကြောင့်လဲဆိုရင် လူ့အခွင့်အရေးဟာ ကမ္ဘာ့ဥပဒေ ဖြစ်လို့ပါပဲ။ ဒီဥပဒေဟာ ဘယ် ယဉ်ကျေးမှု၊ ဘယ်အတွေးအခေါ်ကမှ စလာခဲ့တာ မပါပါ။ မိမိ ယူဆချက်နဲ့ မကိုက်ညီဘူး ဆိုပြီးတော့ လက်မခံဘဲ နေလို့မရပါ။ ဒါကြောင့် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုရဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ တရားဝင်၊ မဝင် ဆိုတာ ဒီဥပဒေနဲ့ပဲ တိုင်းတာလို့ ရပါတယ်။ ကမ္ဘာ့လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေကို ချိုးဖောက်တဲ့အစိုးရဟာ တရားမဝင်တဲ့အစိုးရ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ အစိုးရတိုင်းမှာ ပြည်သူ ပြည်သားအပေါ်မှာ တရားတဲ့ နည်းလမ်းအတိုင်း ဆက်ဆံရမယ်။

ကျင့်သုံးရမယ့်ဝတ္တရား

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဥပဒေစနစ်မှာ အမိန့်ထုတ်ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ တစ်ခုတည်းသော အာဏာပိုင်စိုးတဲ့ ဥပဒေ၊ ဥပဒေပြုလွှတ်တော်မှာ ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေမျိုး မဟုတ်ပါ။ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဥပဒေဟာ ကမ္ဘာ့မိသားစုဝင် တိုင်းပြည်တိုင်း လိုက်နာဖို့ တာဝန်ရှိတဲ့ ဥပဒေတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး လိုက်နာပါမယ်လို့ သဘောတူထားတဲ့ဥပဒေ ဖြစ်တာကြောင့် နိုင်ငံ တိုင်းမှာ ကျင့်သုံးရမယ့် ဝတ္တရား (တာဝန်) ရှိပါတယ်။ လူမှုဘဝနိုင်ငံရေးဥပဒေမျိုးဖြစ်လာတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဥပဒေဟာ ဓလေ့ထုံးစံဥပဒေလို ဖြစ်နေပါပြီ။ လူလူချင်း ကျွန်မပြုရ၊ မျိုးပြုတ် အောင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် မသတ်ဖြတ် မကွပ်မျက်ရ၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု မပြုရ၊ လူမျိုး အသားအရောင် မခွဲခြားရ ဆိုတာတွေဟာ ဓလေ့ထုံးစံဥပဒေပါ။

 ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂမှာ အရေးကြီးတဲ့ စာချုပ်သုံးမျိုး ရှိတယ်။ 
(၁) ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာချုပ်
(၂) စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးစာချုပ် 
(၃) လူမှုရေးနှင့်နိုင်ငံရေးရာအခွင့်အရေး စာချုပ်တွေပါပဲ။

အရှင်တို့ဟာ လူတိုင်းမှာ အသက်ရှင်သန်ပိုင်ခွင့်၊ လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် လုံခြုံမှုရပိုင်ခွင့် ရှိရမယ့်သူတွေပါ။ အသက်ရှင်ဖို့တောင်မှ အခွင့်အရေးမရတဲ့ တိုင်းပြည်မျိုးမှာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အလွန်ရှားပါးပါတယ်။ အသက်ရှင်ခွင့်ကို အလေးထားတဲ့ တိုင်းပြည်တိုင်းမှာတော့ တရားရုံးက သေဒဏ်ချမှတ်တဲ့ ဓလေ့အစဉ်အလာကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ကြပါပြီ။ အသက်ရှင်ခွင့်တော့ ရနေကြပြီ ဆိုပေမယ့် လွတ်လွတ်လပ်လပ် အသက်ရှင်ခွင့်မရတာဟာ အကျိုးမရှိတာ အမှန် ပါပဲ။ အကျိုးမရှိတဲ့ အသက်ရှင်သန်ရမှုဟာ လုံခြုံမှုအရ ဘယ်တော့မှ ရှိမှာ မဟုတ်ပါ။ ဒါကြောင့် အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေးအရ အသက်ရှင်သန်ခွင့်မရှိတဲ့ တိုင်းပြည်ကို အုပ်စိုးစီမံတဲ့ အစိုးရကို အကြမ်းဖက်မှုမပြုဘဲ ရှိတဲ့ တာဝန်အတိုင်း လွတ်လွတ်လပ်လပ် တွန်းအားပေးရမှာ ဖြစ်တာကြောင့် ပြည်သူတွေ နားလည်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

 အသက်ရှင်ခွင့်တော့ ရနေကြပြီ ဆိုပေမယ့်

 လွတ်လွတ်လပ်လပ် အသက်ရှင်ခွင့် မရတာဟာ

 အကျိုးမရှိတာ အမှန်ပါပဲ။

ကိုးကား။ တောမှီရဟန်း၏ “အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၂၀၁၆)၊ စာမျက်နှာ ၁၂၃-၁၂၉၊ အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၉)” မှကောက်နုတ်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။

(၁) သည်းခံခြင်း
(၂) မေတ္တာ၊ ကရုဏာထားခြင်း
(၃)မကောင်းမှု ဒုစရိုက်များကို ရှက်၊ ကြောက် ရှောင်ကြဉ်ခြင်းတို့သည် တိုင်းပြည်အတွက် ငြိမ်းချမ်းသာယာမှုနှင့် တိုးတက်မှုတို့ကို အထောက်အကူပြုနိုင်သော နည်းလမ်း၊ သို့မဟုတ် တရားတော်(ဓမ္မ) ဖြစ်သည်။

တာဝန်ရှိတဲ့လူသား
လူဟာ မကောင်းမှုကို ရှက်ကြောက်တတ်ရမည်။ မကောင်းမှုကို မရှက်၊ မကြောက်ဘဲ ရဲရဲကြီးပြုတဲ့သူဟာ လောကအကျိုးကို ဖျက်ဆီးတဲ့သူလို့ပဲ မြင်ကြမယ်။ ယနေ့ခေတ်ဟာ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ပတ်သက်ရင် အလွန်ကို ဆုတ်ယုတ်ကြပြီ။ လျော့ရဲကျ ဆင်းကြပြီ။ အဲဒီလို စိတ်နေစိတ်ထားဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းမှု ဖြစ်လာကြရင် တောင့်တမှုတွေ၊ လိုအပ်မှုတွေ များပြားလာကြတော့မှာပဲ။ တောင့်တမှု၊ လိုအပ်မှု များပြားမှု ရှိလေသမျှ လောကတစ်ခုလုံး ချမ်းသာအေးမြမယ် မဟုတ်။ မချမ်းသာသော လူမှုဘဝ ရှိလေသမျှ ကာလပတ်လုံး သည်းခံခွင့်လွှတ်ကြခြင်း စိတ်ထားများ ရှိနိုင်ကြမှာ မဟုတ်။

လူနေမှုဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက်ကို လူသားတွေ ဘယ်အထိ ကြိုးစားဆောင် ရွက်လာခဲ့ကြပြီလဲ ဆိုတာ မြင်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒီအတွေ့အကြုံနဲ့ လူတွေ နောင်တမရကြပါ။ လက်ရှိ ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူသားတစ်ရပ်လုံးရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို အစိုးရက လုပ်ပေးနိုင်ကြပြီ လား။ သူ့အကျိုး၊ ကိုယ့်အကျိုးမပျက်အောင် ယနေ့မြင်ကွင်းအစုံမှာ ရှိနေတဲ့ လူထုစီးပွားရေးကို အတူတူ ကာကွယ်ရန် လုပ်နိုင်ကြပြီလား။ ဒါမှမဟုတ် တိုင်းပြည်ရဲ့ နိုင်ငံရေးမျှော်မှန်းချက်တွေ ဆောင်ရွက် လုပ်ကိုင်နိုင်ကြပြီလား။တိုင်းပြည်အကျိုးကို ရွက်ဆောင်တဲ့သူတွေ စီမံဦးစီးမှု လုပ်တတ်ကြပြီလား။
အရှင်တို့ လက်ရှိအခြေအနေဟာ အများက ချမ်းသာကြွယ်ဝတဲ့ သူလို့ပဲမြင်မြင်၊ ဆင်းရဲသူလို့ပဲပြောပြော မိမိကိုယ်မိမိ ချမ်းသာသူ၊ ဆင်းရဲသူအဖြစ်နဲ့ မခံယူစေချင်ပါ။ အရှင်တို့ဟာ လူသားတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ အမှား၊ အမှန်ကို နားလည်တယ်။ ဆင်းရဲ၊ ချမ်းသာ နားလည်တယ်။ ချစ်ခင်မှု ကြင်နာမှုတရားနဲ့ နားလည်တယ်။ ရိုးသားမှု ဖြူစင်မှု တရား ရှိတယ်။ လူသားနဲ့တူတဲ့တရား ရှိပါလျက်နဲ့ တစ်ဖက်က လူသားတွေက ဖိနှိပ် နှောင့်ယှက်ကလူပြုကြတာဟာ လူ့တာဝန်မသိတဲ့သူကို အရှင်တို့ မေတ္တာမပျက်ပါလို့ ဆိုနိုင် စရာရှိပေမယ့် မေတ္တာပျက်တဲ့သူတွေရဲ့ ပြုမူမှုအားလုံးကို တာဝန်ရှိတဲ့လူသားတွေက ရှိရသော တာဝန်နဲ့ ကျေပွန်ကြရမည့် တာဝန်ကိုတော့ မေ့သွားလို့ မရပါ။

ဘေးမဖြစ်အောင် အမြဲထား
လူတွေဟာ မဟာလူ မဟာသွေးများဆန်လာရင် လူအများကို ကျွန်သပေါက်လိုပဲ မြင်တတ်ကြတယ်။ အဲဒီလို ထားတဲ့စိတ်ကို လူလို့ သတ်မှတ်ခေါ်ဝေါ်ကြတာဟာ အမှတ်နာ မနေကြဘူးလား။ အချို့ မဟာသွေးဆန်လာတဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေ မြင်ဖူးတွေ့ဖူးကြမှာပါ။ ခြေထောက် တကြွကြွ၊ လူပုံအလယ်မှာ တရွရွနဲ့ ဟန်ကျလိုက်လေ ဆိုပြီး အားကိုးရာ တောင်ဝှေးလေးတစ်ချောင်းတောင်မှ မပါတဲ့ နိုင်ငံရေးစော်ကဲကြီး၊ ပွဲကြီးလည်း ပြီးရော မြေကြီး ခြေတိုင်လျှောက်ရတဲ့အဖြစ် မြင်ဖူးခဲ့ကြမှာပါ။ အာဏာရစဉ်က ဟက်ဟက်ပက်ပက် အပြောညက်ပြီး ဟန်လုံးထွားတဲ့အကွက်တွေနဲ့ လူအထင်ကြီးခဲ့တယ်လေ။ မြှုပ်ကွက်တွေ၊ လုပ်ကွက်တွေ၊ လှည့်ကွက်တွေကြောင့် အသက်ရှင်နေပါလျက်နဲ့ အရှက်ကွဲရတဲ့ နိုင်ငံရေး သမားကြီး ဟန်လုံးပျောက်သွားခဲ့ရတာ တစ်သက်လုံးပဲ။ ဒါဟာ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမြင်ကွင်းပါ။ ခနဲ့ပြတာ မဟုတ်ပါ။ တကယ်အမှန်ပါ။

အရှင်တို့ဟာ နိုင်ငံရေးစိတ်ဓာတ်မပါဘဲ မွေးဖွားလာကြတဲ့သူတွေလို့ ပြောလို့မရပါ။ အရှင်တို့ ပဋိသန္ဓေစိတ်ဟာ မြင့်မြတ်တဲ့ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေစိတ်ပါ။ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေစိတ်နဲ့ မွေးဖွားလာကြတဲ့သူကို သူအ သူနုံလို့ ပြောလို့မရပါ။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံရေးနဲ့ အရှင်တို့ကို လှည့်ပတ်လို့ မရကြောင်း သိထားရန်လိုပါလိမ့်မယ်။ အရှင်တို့မှာ မိမိ လိုလားချက် ရှိသည့် အတိုင်း ဆုံးခန်းတိုင် ရောက်အောင် အားထုတ်ပူပန်မှုကိုလည်း အညီအမျှ ခံစားကြမယ်။ စိုးရိမ်မှုများကိုလည်း မျှမျှတတ တားဆီးကြမယ်။ ဘေးရန်အမျိုးမျိုး မရှိအောင်လည်း စုပေါင်း ကာကွယ်နိုင်ကြမယ်လို့ မျှော်လင့်ထားကြသူများ ဖြစ်ကြပါတယ်။ အရှင်တို့ရဲ့ အသိစိတ် (သိစိတ်)ဟာ ဘယ်တော့မှ ဘေးဖြစ်ရာကို မထားပါ။ ဘေးမဖြစ်အောင် အမြဲထားမယ်။ တာဝန်မဲ့အောင် မနေပါ။ လောကကို လှပအောင် ထားမယ်။ လူ့ကျင့်ဝတ်သိက္ခာကိုလည်း မြှင့်တင်၍ နေမယ်။

ဖြူစင်မြင့်မြတ်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်

လူ့ကျင့်ဝတ်တရားအရ ပြောင်းလဲခြင်းသဘောကို လိုလားကြတယ်။ လူသိက္ခာ တရားအရ မတွေဝေအောင် နေကြတယ်။ ထိန်းကြတယ်။ ပြောင်းလဲတဲ့သဘောနဲ့ ကြုံလာတဲ့ အခါ မကျေနပ်တာ၊ ညည်းတွားတာ၊ စိုးရိမ်တာ၊ ဝမ်းနည်းပူဆွေးဖြစ်ကြရတာဟာ ဓမ္မတာပါ။ သို့သော် ပြောင်းလဲခြင်းနဲ့ ချမ်းသာမှုကို ခံစားနေလိုသမျှတော့ ရတဲ့ ချမ်းသာခြင်းဟာ စစ်မှန်တဲ့ ချမ်းသာမှု မဖြစ်နိုင်ပါ။ စစ်မှန်တဲ့ ချမ်းသာမှုမဖြစ်ရင် (မရရင်) ဆန့်ကျင်ဘက် တရားသဘောကတော့ ဖြစ်ပေါ်လာနေမှာပါပဲ။

နိုင်ငံရေးပြုမူအားထုတ်ခြင်းဟာ –
(၁) ဖြူစင်မြင့်မြတ်သည့် ရည်ရွယ်ချက်
(၂) အပြစ်သက်ရောက်မှု ရည်ရွယ်ချက်
(၃) ကောင်းကျိုးများကို ပေးသော ရည်ရွယ်ချက် ထားရမယ်။

ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဉာဏ်နဲ့ယှဉ်တဲ့၊ မတိုက်တွန်းရဘဲ ထက်သန်မှုရှိတဲ့စိတ်နဲ့ နိုင်ငံရေးကို လုပ်ရင် ဖြူစင်မြင့်မြတ်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို ဖော်ပြနေတယ်။ အဲဒီရည်ရွယ်ချက် နဲ့ နိုင်ငံအကျိုး၊ ပြည်အကျိုးတွေကို ရွက်ဆောင်ပါက အစွန်းရောက်တဲ့အလုပ် မဖြစ်နိုင်ပါ။ မကြိုက်တဲ့သူက ဆိုလို့ ပြောလို့သာ ဖြစ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အဲ့ဒီလို လုပ်နည်းလုပ်ဟန် မမှန်တဲ့ နိုင်ငံ‌ရေးနည်းလမ်းတွေကြောင့် (အက်ကြောင်းပေါ်အောင်) (ပဋိပက္ခ) လူထုအချင်းချင်း ပြဿနာ၊ သင်းဖွဲ့အချင်းချင်း ပြဿနာ၊ လူတန်းစားအချင်းချင်း ပြဿနာတွေ ထလာတယ်။ တစ်ဖက်သူတို့ရဲ့ အပြစ်အနာအဆာတွေကို ပြတယ်။ ထုတ်ပြတယ်။ ဟုတ် မဟုတ်၊ မှန် မမှန် ဦးသူစနစ်နဲ့ လူထုဆက်သွယ်မှ နည်းပညာ(မီဒီယာ)နဲ့ လိုသလို (ကြိုက်သလို) ထုတ်ပြောတယ်။ အတင်းအဖျင်းတွေ ပြော တယ်။ မကောင်းသတင်း ကျော်အောင် ပြောတယ်။ ရစရာမရှိအောင် ဝေဖန်တယ်။ ဒီလို နည်းလမ်းတွေ သုံးတဲ့ နိုင်ငံရေးဟာ လူထုကို လိမ်ညာတာပါပဲ။ လူထုကိုလိမ်တဲ့ နိုင်ငံရေး စနစ်ဟာ နောက်ဆုံး လူထုကပဲ အမှိုက်ပြန်ကျုံးရတယ်။

သတိထားစရာ

လူမှုဘဝနေထိုင်ရေး ဆိုတာ အနှောင့်အယှက် ကင်းရမယ်။ နှိပ်စက်မှု လွှမ်းမိုးမှု အထက်စီးမှုမရှိအောင် လိုတယ်။ နိုင်ငံရေးကို အမြတ်ထုတ်သူတွေက လူထုကို ပိုးမွေးသလိုမွေးတယ်။ လူထုက ဗဟုသုတကြွယ်ဝမှု လိုတယ်။ ဆွယ်ကောင်းသူရဲ့ နောက်ကို မလိုက်ဘဲ နေရတယ်။ ဆွယ်သူကလည်း ရွယ်သလို ရောက်အောင် ဆော်သြတယ်။ မက်လုံးပြတယ်။ အကြိုက်ပြတယ်။ ဘာမှမပါတဲ့ နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းနဲ့ စကားကို လိုသလို ဟောတယ်။ အဟုတ်မှတ်ပြီး အထင်တစ်လုံးနဲ့ တိုးကြတယ်။ ဒီလို အာဏာရတဲ့အကွက်တွေ ဆင်ယူတဲ့ နိုင်ငံရေးပုံစံလိုမျိုးဟာ နိုင်ငံရေးအဝါး မဝသေးတဲ့ ပြည်သူတွေကို အမက်ပြပြီး လှည့်ကွက် တွေနဲ့ နိုင်ငံရေးအာဏာကို ယူတယ်။ ဒီလိုလုပ်ရပ်မျိုးနဲ့ ရတဲ့အာဏာဟာ နိုင်ငံရေးအစဉ်အလာ ကောင်းသူ မဟုတ်။ နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းကောင်းတွေကို ပြောင်းပစ်ချင်တဲ့သူတွေရဲ့ လုပ် ကွက်ပဲ။ ဒီပုံစံမျိုးကို ကမ္ဘာအရပ်ရပ်က မြင်နိုင်ပါတယ်။

လူတွေကပြောတယ်။မြန်မာပြည်နိုင်ငံရေးပြောင်းလဲမှုဟာညင်သာတယ်တဲ့။နိုင်ငံရေးပြောင်းလဲမှုသာတော်တယ်။ လူမှုရေးပြောင်းလဲမှုမပါတဲ့နိုင်ငံရေးကို ဘယ်လိုတော်တယ်လို့ ဆိုနိုင်မှာလဲ။ နိုင်ငံရေးပြောင်းလဲတယ် ဆိုတာ အကြောက်တရားပါတဲ့ ပြောင်းလဲလိုက်ရတဲ့ နိုင်ငံရေးမျိုးဟာ ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ကောင်းတယ်လို့ ဆိုနိုင်ရမှာလဲ။ နိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲလုပ်လို့ အကုန်ကောင်းသွားမယ်လို့မထင်ပါနဲ့ ။ နိုင်ငံရေးဝါသနာပါတဲ့ စိတ်ကူးယဉ်သမား
(နိုင်ငံရေးသမား)တွေရဲ့ လက်ချက်နဲ့ သတိထားစရာတွေ အများကြီး ရှိနေသေးတယ်။ မပွင့်လင်းတဲ့နိုင်ငံရေး၊ မြှုပ်ကွက် လှည့်ကွက်များတဲ့ နိုင်ငံရေးကြောင့် တိုင်းပြည်တိုးတက်ဖို့ နောက်ကျကျန်နေခဲ့တယ်။

ငြိမ်းချမ်းရေးတစ်ဖက် အပြုတ်တိုက်တစ်ဖက်
ယနေ့ မြန်မာပြည်မှာ ပါတီတွေ အစုံအလင် တည်ထောင်ခွင့်ပြုထားတဲ့ တိုင်းပြည် ဖြစ်တယ်။ ပါတီတွေများပြီး တိုင်းပြည်ကို အလုပ်အကျွေးပြုတဲ့ပါတီတွေ နည်းတယ်။ နိုင်ငံရေးပါတီတွေကို အစိုးရက ထောက်ပံ့ပေးတာတွေ မရှိတော့ နိုင်ငံရေးဖွံ့ဖြိုးမှု အားနည်းတယ်။ ဝါသနာရှိလို့သာ နိုင်ငံရေးကို လုပ်နေကြတယ်။ ပြည့်စုံမှု အားနည်းနေကြတယ်။ မပြည့်စုံတဲ့အလုပ်ဟာ အောင်မြင်မှုအမျိုးမျိုး မရှိပါ (မဖြစ်ပါ)။ အချို့သော ပါတီတွေဟာ အင်အားမရှိဘဲ ချို့တဲ့နေကြတယ်။ အချို့သော ပါတီတွေက သုံးဖြုန်းလို့ မကုန်အောင် တောင်လိုပုံနေတယ်။ ဒီလို ပါတီတွေအမျိုးမျိုးကွဲ၊ သဘောထားတွေကွဲ၊ မူဝါဒတွေ အဖုံဖုံ ကွဲလွဲနေတာကြောင့် ရောင်စုံသူပုန်အဖြစ်နဲ့ တစ်ချိန်က မြန်မာ့သမိုင်းမှာ ရှိခဲ့ဖူးတယ်။ သူ့လူ ကိုယ့်လူ၊ သူ့မူ ကိုယ့်မူ ဝိဝါဒကွဲပြားကြပြီး အကျိုးတူ ဆောင်ရွက်မှုတွေ မဖြစ်ကြတော့ဘဲ နိုင်ငံရေးအစွန်းရောက်သမားအဖြစ် မိမိကိုယ်မိမိ ခံယူလိုက်ကြတယ်။ တောဝင်တောခို လုပ်ကြတယ်။ အချင်းချင်း ဆန့်ကျင်ကြတယ်။ လက်နက်ကိုင်ပြီး တော်လှန်ကြတယ်။ မရနိုင် မဖြစ်နိုင်တဲ့ လိုချင်မှုတွေကို တောင်းတယ်။ ရနိုင် ဖြစ်နိုင်တဲ့ လိုအင်တွေကိုမတောင်းဘဲ ဆန့်ကျင်တယ်။ သိလျက်နဲ့ မျက်ကွယ်ပြုတယ်။ တိုင်းပြည်အတွက် ရေနက်ထဲကို နှစ်ကုန်တယ်။

    “ဖဆပလ၊ ကွန်မြူနစ် ညီညွတ်ကြ”
  “ပြည်တွင်းစစ်ကို တားဆီးကြ”
“အချင်းချင်း မတိုက်နဲ့”
ဆိုနေ ပြောနေတဲ့ကြားထဲကပဲ မြန်မာပြည်ဟာ ပါတီကွဲ၊ လူမျိုးကွဲ၊ ဝါဒတွကွဲပြီး အမျိုးသားရေးပါ နောက်ဆုံးမှာ ကွဲသွားကြတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့
တစ်ယောက် ဖမ်းဆီးကြ ကွပ်မျက်ကြတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေး၊ တော်လှန်ရေး၊လက်ဝဲညီညွတ်ရေး၊ (၉)ဦး ကော်မတီ၊ ထကြွသူ၊ လှုပ်ရှားသူ၊ စေ့စပ်သူ၊ ပြည်တွင်းစစ်ရပ်စဲရေး စတဲ့ အမျိုးမျိုး ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးတဲ့ မြန်မာပြည်
မဟုတ်ပါလား။ တစ်ပြည်လုံး ဟုန်းဟုန်းတောက်တဲ့မီးပမာ တိုင်းပြည်ဥစ္စာ ပျက်စီးဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး အသက်လည်း ထောင်ပေါင်းများစွာ သေကျေခဲ့ရတယ်။

ငြိမ်းချမ်းရေး မရှိ၊ မိသားစု တကွဲတပြား၊ ဖရိုဖရဲ အကွဲကွဲ အကွာကွာနဲ့ တရားဝင် ရပ်တည်ခွင့်မရကြတဲ့ အသင်းအဖွဲ့တွေ ဖြစ်လာကြတဲ့အခါ အင်အားစုများအချင်းချင်း တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှုပြုကြတယ်။ နိုင်ငံရေးယုံကြည်သူက ယှဉ်ပြိုင်မှုကို လိုချင်တယ်။ ဒီမိုကရေစီ နည်းအရ ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ဟာ အဓိကဖြစ်တယ်။ သူမသာကိုယ်မနာတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးလမ်းစဉ်ကို စိတ်ဝင်စားလာကြပြီး “ငြိမ်းချမ်းရေး တကယ်ရမယ်ဆိုရင် ရာဇဣန္ဒြေပဲ့ရုံမက ကြေမွသွား ပါစေ” စတဲ့ စကားတွေ ဆိုသူကဆိုနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးတစ်ဖက် အပြုတ်တိုက်တစ်ဖက်နဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်သမိုင်းမှာ အထင်အရှား ရှိခဲ့ဖူးတယ်။

နုတင်နဲ့ ဆွေငြိမ်း အကြိတ်အနယ် ကြဲကြ။ နုတင်တို့က –
        – ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဆောင်ရွက်ပေးမည်။
        – ဒီမိုကရေစီ အခွင့်အရေးများ ပေးမည်။
         – လူမျိုးစုများ လိုလားချက်ကို ပေးမည်။
        – ကြားနေရေးဝါဒ ကျင့်သုံးမည်လို့ ဆိုခဲစကား ဆိုပြတယ်။

သတင်းစာက အမျိုးမျိုးရေး၊ ဝါဒတွေလည်း အမျိုးမျိုး ဖြန့်ကြတယ်။ နိုင်သူ့အပေါ် ကို သဘောထားမကြီး၊ အယုံအကြည်မရှိ အဆိုသွင်းသူက သွင်း၊ လွှတ်တော်မှာ မဲခွဲသူက ခွဲနဲ့ မြန်မာပြည်ရဲ့ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး မြင်ကွင်းဟာကွပ်မျက်ပွဲ၊ဖြတ်ပွဲ၊ဆော်ပွဲ၊ကလော်ပွဲများ များခဲ့တာဟာတစ်မျိုးသားလုံးရဲ့ စည်းလုံးညီညွတ်ခဲ့တာတွေကို ထိခိုက်ခဲ့တာအမှန်ပါပဲ။
      “တရားစစ်မှန် ကျင့်ကြံကြမှ
        ချမ်းသာသုခ ရနိုင်မည်။
        တရားတုတွေ ကျင့်နေကြလို့

        ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်ရသည်။
        ယခုတစ်ဖန် အမှန်လမ်းသို့
        အမြန်လှမ်းဖို့ ချိန်တန်ပြီ။
        သို့မှ တိုင်းပြည်(နိုင်ငံရေးကြောင့်) ဘာသာရေးကြောင့်
        သာယာအေးဆေး ရှိလိမ့်မည်”

ဆိုတဲ့တောင်မြို့ဆရာတော် လင်္ကာဆောင်ပုဒ်နဲ့ မြန်မာတစ်မျိုးသားလုံးအတွက် သတိပေးလိုက်ပါတယ်။

                                    မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမြင်ကွင်းဟာ
                              ကွပ်မျက်ပွဲ၊ဖြတ်ပွဲ၊ဆော်ပွဲ၊ကလော်ပွဲတွေ
                              များခဲ့တာဟာ တစ်မျိုးသားလုံးရဲ့ 

                               စည်းလုံးညီညွတ်ခဲ့တာတွေကို
                              ထိခိုက်ခဲ့တာ အမှန်ပါပဲ။

ကိုးကား။ တောမှီရဟန်း၏ “အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၂၀၁၆)၊ စာမျက်နှာ ၁၁၇-၁၂၂၊ အဝိဟိံသာနိုင်ငံရေး (၈)” မှကောက်နုတ်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။