အရှေ့ပိုးကရင်ဘာသာစကား၏ စကားသံဖွဲ့ပုံ

အရှင်ပညာသာမိ၏ “မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ အရှေ့ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ ယဥ်ကျေးမှုဓလေ့ထုံးစံနှင့် စာပေ၊ စာမျက်နှာ ၉၈-၁၀၀၊ အခန်း (၄) အရှေ့ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ စာပေအက္ခရာများ၊ ၄(က)။ ပိုးကရင်စာပေသမိုင်း” မှပြန်လည်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။

ကရင်ဘာသာစကား၌ အသံအနိမ့်၊ အလတ်၊ အမြင့်ဟူ၍ ရှိသည်။ စာရေးရာ၌ အသံအလေးညွှန်းရန် ပျူ၊ မြန်မာ၊ မွန်များကဲ့သို့ပင် အစက်ဗိန္ဒုလုံးကလေးများကို အသုံးပြုကြသည်။

ရှိုပိုးကရင်တို့၏ စကားတွင် အသံအနိမ့်အမြင့်ကိုလိုက်၍ စကားလုံး အဓိပ္ပာယ် ပြောင်းလဲသွားတတ်သည်။ ပုံစံအားဖြင့် ‘အ’ သရ၏ အုပ်စုကို ပြောင်းလဲတတ်သော အသံအနိမ့်အမြင့်ကို စိစစ်လျှင် အာ၊ အာ့၊ အာႋ၊ အး ဟူ၍ အသံပြောင်းလေးမျိုးကို တွေ့နိုင်သည်။ အာမှာ မြန်မာအသံထွက် အာနှင့်တူသည်။ အာ့မှာ မြန်မာအသံထွက် အာ့နှင့် တူသည်။ အာႋမှာ ထူးခြားသည်။ ယင်းအသံထွက်မှာ မြန်မာအသံထွက် အာနှင့် အား ဟူသော အသံတို့ ကြားတွင်ရှိသော အသံတစ်သံ ဖြစ်သည်။ ယင်းအသံမှာ မြန်မာတွင် မရှိပေ။ အး မှာ မြန်မာအသံထွက် အားနှင့် တူသည်။

အသံအလေးအပေါ့ပြောင်းသဖြင့် ဖော်ပြပါအတိုင်း စကားလုံး အဓိပ္ပာယ်ပြောင်းလဲသွားသည် –

ပိုးကရင်အသံထွက်သံ	မြန်မာအသံထွက်
ဏာ (အာသရ)	ငှက်ကြီးတောင်ဓား၊ သန်လျက်ဓားရှည်
ဏာ့ (အာ့သရ)	နှာခေါင်း
ဏာႋ (အာႋသရ)	နားရွက်
ဏး (အားသရ)	ရေတွက်သည်
ဆာ (အာသရ)	ပိုက်ကွန်
ဆာ့ (အာ့သရ)	နာသည်
ဆာႋ (အာႋသရ)	ပြောသည်
ဆး၁ (အားသရ)	အစားအစာ

ဤသို့ ဖော်ပြချက်မှာ အာသရ၏ ပြောင်းလဲချက်အချို့ပင် ဖြစ်သည်။ ‘အူ’ သရအသံ အုပ်စုပြောင်းလဲချက်များလည်း ရှိသည်။ ယင်း အူသရအသံ အုပ်စုမှာလည်း အစက်-ဗိန္ဒုလုံးများကို သုံးခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အသံအနိမ့်အမြင့်အရ အဓိပ္ပာယ် ပြောင်းလဲသွားသည်ကို တွေ့မြင်ရသည်။

အူ-အူ့-အူႋ-အူး ဟူသော အူးသရ အုပ်စုတွင် အူမှာ မြန်မာအသံထွက် အူနှင့် ဆင်တူသည်။

အူ မှာမြန်မာအသံထွက် အူနှင့် ဆင်သည်။

အူ့ မှာ မြန်မာအသံထွက် အူ့နှင့် ဆင်သည်။

အူႋ မှာ မြန်မာအသံထွက် ‘အူ’ နှင့် ‘အူး’ တို့၏အကြားတွင်ဖြစ်သော ကြားသံဖြစ်သည်။

အူး မှာ မြန်မာအသံထွက် အူးနှင့် ဆင်သည်။

ဤ အူ သရအုပ်စုတွင် အစက် ဗိန္ဒုကို သုံးသဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အသံ အနိမ့်၊ အမြင့်၊ အလေး၊ အပေါ့ကြောင့် စကားလုံးတစ်လုံး၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ ဖော်ပြပါအတိုင်း ပြောင်းလဲသွားသည် –

ပိုးကရင်အသံထွက်	မြန်မာအဓိပ္ပာယ်
ဆူ (အူသရ)	ဆိုင်ဆူခေါ်သော ဒိုင်းအကတစ်မျိုး
ဆူ့ (အူ့သရ)	ရေလောင်းသည်။ စာရေးသည်။
ဆူႋ (အူႋသရ)	ရေတိမ်သည်။
ဆူး (အူးသရ)	ဆူးပင်မှ ဆူးများ

အလားတူပင် အခြားသရအုပ်စုများသည်လည်း အသံ အလေး အပေါ့ကိုလိုက်၍ အဓိပ္ပာယ်ပြောင်းလဲချက်ရှိသည်။

ရှင်းလင်းချက်

၁။ ဆး ကို အဆး ဟူ၍လည်း ခေါ်သည်။

အရှေ့ပိုးကရင်ဘာသာစကားနှင့် ပတ်သက်သည့်ဆောင်းပါးများ

အရှေ့ပိုးကရင်လူမျိုး သုံးစွဲပြောဆိုသော ဘာသာစကား၏ ဝါကျတည်ဆောက်ဖွဲ့စည်းပုံ – မဟာပညာ (mahar.asia)