အရှင်ပညာသာမိ၏ “မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ အရှေ့ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ ယဥ်ကျေးမှုဓလေ့ထုံးစံနှင့် စာပေ၊ စာမျက်နှာ ၆၆-၇၂၊ အခန်း (၃) ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံ၊ ၃(က)။ လူနေမှုဓလေ့ထုံးစံ၊ ၃(က-၄)။ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကောင် အယူအဆနှင့် လက်ချည်သောဓလေ့” မှပြန်လည်ရေးသားဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။
ပိုးကရင်လူမျိုးတို့သည် လူ၏ခန္ဓာကိုယ်တွင်ကပ်၍ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကောင်ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များဖြစ်သည့်တိုင်အောင် ဘိုးဘွားစဥ်ဆက် စွဲမြဲယုံကြည်လာခဲ့ကြသည်။ ပိုးကရင်ဘာသာဖြင့် ‘အဝီးအလာ’ ဟုခေါ်သော ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကောင်သည် မိမိခန္ဓာကိုယ်နှင့် အမြဲမပြတ် နေထိုင်နေမှသာ ထိုသူသည် ကျန်းမာသန်စွမ်း၍ အသိပညာ တိုးပွားနိုင်သည်။ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကောင်သည် အကြောင်းတစ်ခုခုကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်မှ ထွက်ခွာသွားပါက ထိုသူသည် လိပ်ပြာလွင့်စဥ်ပြီး ဖျားနာတတ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။
ထို့ကြောင့် ပိုးကရင်လူမျိုးတို့သည် ရုတ်တရက် လန့်ဖျပ်သွားပါက တိုးတိုးတိတ်တိတ် အသံထွက်၍ဖြစ်စေ၊ စိတ်ထဲတွင်ဖြစ်စေ ‘ပလူးဝီးလာ ဟှယ့်ထိုင်ၯယ့်ထိုင်’၁ ဟုရွတ်တက်ကြသည်။
၁။ လန့်ဖျပ်သွားသော လိပ်ပြာကောင် ပြေးသွားမည်ကို ကြောက်၍ ဖလူးလိပ်ပြာရေ မပြေးပါနှင့် ပြန်လာပါ၊ ပြန်လာပါဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ [ပါတီဌာနချုပ်၊ ယဥ်ကျေးမှု (ကရင်)၊ စာ ၂၃၂]
လိပ်ပြာကောင်သည် တစ်စုံတစ်ဦးနှင့် အတူတကွ အနေကြာလာသောအခါ မိမိမှီခိုနေထိုင်သူနှင့်သာမက ယင်းအိပ်ထောင်စုမှ ညီအစ်ကို မောင်နှမများနှင့်ပါ သံယောဇဥ်ရှိလာသည်။ ထို့နောက် လိပ်ပြာကောင်မှီနေသော သူသည် သေဆုံးသွားသောအခါတွင် အခြားအရပ်ဒေသသို့ မသွားတတ်ဘဲ သေဆုံးသူ၏ မိသားစုနှင့် ဆက်လက်နေထိုင်သွားတတ်သည်။ ထိုသေဆုံးသူ၏ မိသားစုနှင့် ဆက်လက်နေထိုင်သွားတတ်သည်။ ထိုသေဆုံးသူ၏ လိပ်ပြာကောင်သည် ကျန်ရှိသော မိသားစုအတွင်း မှီခိုတွယ်ကပ်နေခြင်းကြောင့် ငယ်ရွယ်သူများသည် မကြာခဏ လန့်ဖျပ်ခြင်း၊ ဖျားနာခြင်း၊ အိပ်မက်ဆိုးများ မြင်မက်ခြင်းတို့ ဖြစ်တတ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပိုးကရင်လူမျိုးတို့သည် သေဆုံးသွားသူ၏ လိပ်ပြာနှင့် ကျန်ရစ်သူတို့၏ လိပ်ပြာအတူတကွမနေသင့်ဟု ယူဆပြီး လိပ်ပြာခွဲလေ့ရှိသည်။ ယင်းသို့ လိပ်ပြာခွဲရာတွင် နတ်စားသည့်အခါဖြစ်စေ၊ လက်ကြိုးချည် လိပ်ပြာခေါ်သည့် အခါတွင်ဖြစ်စေ ဓလေ့ထုံးစံအတိုင်း လိပ်ပြာခေါ်ယူ၍ ကျန်ရစ်သူ၏ လိပ်ပြာကို ခွဲထုတ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ကျန်ရစ်သူမိသားစုတို့သည် ပျော်ရွှင်ကျန်းမာစွာ နေထိုင်နိုင်ကြသည်ဟု အယူရှိကြသည်။၂
ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ လိပ်ပြာခေါ် လက်ချည်သောဓလေ့မှာ ယေဘုယျအားဖြင့် သုံးမျိုးရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ (၁) လိပ်ပြာလွင့်၍ လက်ချည်ခြင်း၊ (၂) ဝါခေါင်လ လက်ချည်ခြင်းနှင့် (၃) မင်္ဂလာဆောင် လက်ချည်ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။၃
၃။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၁-၂၁၂။
ကရင်ရိုးရာ လက်ချည်ခြင်းကို ‘လာဟှာခိုင်စူး’ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာ လက်ချည်ခြင်းကို ‘အောဂေါက်ခိုင်စူး’ သို့မဟုတ် ‘အောဂေါက်တိုင်ဂေခိုင်စူး’ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဝါခေါင်လ လက်ချည်ခြင်းကို ‘လာခေါက်ခိုင်စူး’ ဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုကြသည်။ လက်ချည်ခြင်းပြုလုပ်ရာတွင် ဒေသကိုလိုက်၍ လုပ်နည်းလုပ်ဟန် အယူအဆ အနည်းငယ်ကွဲလွဲသော်လည်း ရည်ရွယ်ချက်မှာ အတူတူပင် ဖြစ်သည်။၄
၄။ နန်းစန်းကေသီ၊ ပိုးကရင်စာပေ၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးစံသမိုင်း၊ စာ ၆၁။
ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ ယုံကြည်မှုတစ်ရပ်မှာ လူတို့တွင် ရုပ်နှင့် ဒွန်တွဲနေသော ဝိညာဥ်လိပ်ပြာရှိသည်။ ယင်းလိပ်ပြာသည် ကြောက်မက်ဖွယ်မြင်ကွင်း၊ ထိတ်လန့်ဖွယ်မြင်ကွင်းတို့နှင့် ကြုံတွေ့ရသောအခါ လိပ်ပြာလွင့်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ လိပ်ပြာလွင့်သူသည် ထိတ်လန့်၍ စိတ်အားငယ်တတ်သည်။ စိတ်ချောက်ချား၍ ကိုယ်လက်မအီမသာဖြစ်ကာ တဖြည်းဖြည်းပိန်ချုံးလာပြီး ရောဂါစွဲကပ်လာတတ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ မူလအတိုင်း ပြန်လည်ကျန်းမာလာစေရန် ပိုးကရင်တို့၏ ဘိုးစဥ်ဘောင်ဆက် ရိုးရာဓလေ့တစ်ခုဖြစ်သော လိပ်ပြာခေါ်၍ လက်ချည်ခြင်းကို ပြုလုပ်ပေးရသည်။ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာခေါ်ရာတွင် ညနေစောင်း အိပ်ရာဝင်ချိန်၌ အိမ်ပေါ်တွင်ရှိသော လှေကားဘောင်ကို ဖြည်းညင်းစွာခေါက်၍ ခေါ်ယူရသည်။ ယင်းသို့ ခေါ်ယူရာတွင် အောက်ပါအတိုင်း ရွတ်ဆိုပေးရသည်။
‘ဝိညာဥ်ရေ ပြန်လာပါ။ အိမ်တွင်ပြန်လာပါ။ မိဘနှင့်အတူ ပြန်လာနေပါ။ ဖခင်နှင့်အတူ ပြန်လာနေပါ။ ညီအစ်ကို မောင်နှမနှင့်အတူ ပြန်လာနေပါ။ သုသာန်တွင် မနေပါနှင့်။ အရိုးကောက်နားတွင် မနေပါနှင့်။ နောင်းလော့၊ နောင်းခလော့ခေါ်သည့် နတ်မိစ္ဆာတို့၏စကားကို မယုံပါနှင့်။ အိမ်တွင် ပျော်ရွှင်ချမ်းမြေ့စွာ ပြန်လာနေပါ။ ဝိညာဥ်ရေ ပြန်လာပါ။ ပြန်လာပါ’ ဟု ရွတ်ဆိုပေးရသည်။၅
၅။ နန်းစန်းကေသီ၊ ပိုးကရင်စာပေ၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးစံသမိုင်း၊ စာ ၆၁။
ထိုသို့ ရွတ်ဆိုပြီးလျှင် မီးဖိုခန်းအဝင် တံခါးပေါင်၏ အပေါ်ဘက်ပေါက်ကို ယောက်မဖြင့် တစ်ဖန် ဖြည်းညင်းစွာခေါက်၍ ယခင်အတိုင်း ရွတ်ဆိုရပြန်သည်။ ထို့နောက် သားသမီးများကို ဝိညာဥ်ခုနစ်ပါး၆အကုန်ပြန်ရောက်ပြီးလားဟု မေးရသည်။ ထိုအခါ သားသမီးတို့က အကုန်ပြန်ရောက်ပါပြီဟု ဖြေကြားရသည်။ ဤသို့ ဝိညာဥ်ပြန်လာရန် သုံးညတိုင်တိုင် ခေါ်ယူရသည်။ ဗျပ်ထဲ၌ ထမင်းခုနှစ်ဆုပ်၊ ပန်းခုနစ်ခက်၊ ကောက်ညှင်းထုပ်ခုနစ်ထုပ်နှင့် ချည်ဖြူနှင့် ရေတစ်ခွက်ကို ပြင်ဆင်ထားရသည်။ လိပ်ပြာလွင့်သူ၏ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကို ပြန်ခေါ်ရန် လက်ချည်ရာတွင် လက်နှစ်ဖက်ကို ထမင်းဆုပ်၊ ကောက်ညှင်းထုပ်နှင့် ပန်းသုံးခက်ကိုင်ကာ လက်ကို ပက်လက်ထားပြီး ဆန့်ထားပေးရသည်။ ထိုအခါ လက်ချည်ပေးမည့် အသက်အရွယ်ကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦးက ချည်ဖြူကို တစ်ယောက်တစ်မျှင်စီယူ၍ ချည်စကို ရေဖြင့်ဆွတ်ကာ လိပ်ပြာလွင့်သွားသူ၏ လက်ကောက်ဝတ်ကို ချည်ဖြူဖြင့် စွဲကပ်နေသော ဝေဒနာများ ကင်းစေရန် သပ်ချပေးရသည်။ ယင်းသို့ပြုလုပ်ချိန်တွင် လက်ချည်ပေးသူက လိပ်ပြာခေါ်သည့် ရွတ်ဆိုမှုမျိုးအတိုင်း ရွတ်ဆိုရပြန်သည်။ ထို့နောက် လက်ချည်ပေးသူသည် မိမိလက်တွင်ကိုင်ထားသော ချည်ဖြူဖြင့် လိပ်ပြာလွင့်သူ၏ လက်ကောက်ဝတ်ကို တစ်ယောက်တစ်ဖက်စီ လက်ယာရစ်သုံးပတ်တိတိ ကြိုးစနှစ်ခုကို မြဲအောင်ချည်ကာ ပိုနေသောကြိုးစနှစ်ခုကို ဆွဲဖြုတ်၍ ထမင်းဆုပ်၊ ကောက်ညှင်းထုပ်နှင့် ပန်းတို့ကို အနည်းငယ်စီ ဖဲ့ယူကာချည်စနှစ်ခုနှင့်အတူ လက်ချည်ခံရသူ၏ ခေါင်းပေါ်သို့ တင်ပေးရသည်။
ထိုအခါ ‘လိပ်ပြာရေ ခေါင်းပေါ်ကဆံပင်များ ကြိုးစကဲ့သို့ အကုန်ဖြူသည်အထိပြန်လာနေပါ’ ဟု ရွတ်ဆိုပေးရသည်။၇
၇။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၂-၂၁၅။
လိပ်ပြာခေါ် လက်ချည်သောဓလေ့သည် ဒေသကိုလိုက်၍ ကွဲပြားမှုရှိသည်။ အချို့ဒေသများတွင် ဗျပ်ထဲ၌ ထမင်းဆုပ်၊ ပန်း၊ ကောက်ညှင်းထုပ်တို့နှင့်အတူ ချည်မျှင်ရှည်တစ်ချောင်းကို ကန့်လန့်ဖြတ်၍ ချထား၏။ ချည်စတစ်ဖက်မှာ ဗျပ်၏အပြင်ဘက်သို့ ရောက်သည်အထိ အရှည်ထားရ၏။ ထို့နောက် ဗျပ်ကို လိပ်ပြာလွင့်သူ ထိတ်လန့်ခဲ့သော၊ လဲကျခဲ့သော နေရာသို့ ယူသွား၍ ဗျပ်၏ အပြင်ဘက်ထွက်နေသောအစကို မီးဖြင့် အလယ်မှဖြတ်လိုက်သည်။ လိပ်ပြာကိုလည်း နှုတ်မှ ရေရွတ်ကာ ခေါ်ရသည်။ ထိုအခါ ဗျပ်ထဲတွင်ရှိသော ချည်မျှင်စဘက်သို့ မီးမကူးပါက လိပ်ပြာမလာသေးဟု ယူဆ၍ လိပ်ပြာမလာမချင်း ထပ်၍ လုပ်ရလေသည်။ အချို့ဒေသများတွင်မူ လိပ်ပြာလွင့်သူ ထိတ်လန့်ခဲ့နေရာ၊ လဲကျခဲ့သောနေရာသို့သွား၍ ငွေဒင်္ဂါးပြား ဒေါင်လိုက်ထားရသည်။ အချို့ဒေသများတွင် ကြက်ဥကို ထောင်ထားသည်။ ကြက်ဥသည် မတ်မတ်ရှိနေပါက လိပ်ပြာပြန်ပြီဟု ယူဆပြီး ကြက်ဥလဲကျပါက လိပ်ပြာပြန်မလာသေးဟု ယူဆကြသည်။ ဤသည်တို့ကား ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ လိပ်ပြာလွင့်သူတို့ကို လိပ်ပြာခေါ်ပေးသည့် ယုံကြည်ချက်ဓလေ့တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။၈
ထိမ်းမြားမင်္ဂလာလက်ချည်ခြင်း
ပိုးကရင်လူမျိုးတို့၏ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာလက်ချည်ခြင်း၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ သတို့သား၊ သတို့သမီးတို့ကို အကြင်လင်မယားအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခြင်းတို့နှင့်အတူ လက်ချည်ခြင်းတို့ဖြင့် ဆုတောင်းချီးမြှင့်ပေးခြင်း ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ထိမ်းမြားမင်္ဂလာဆောင်သူတို့ကို ကာယသုခ၊ စိတ္တသုခ နှစ်ဖြာပြည့်ဝပြီး ရာသက်ပန်၊ သက်ဆုံးတိုင် ပေါင်းဖက်နိုင်စေရန် ဆုတောင်းပေးခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာလက်ချည်ရာတွင် ဗျပ် သို့မဟုတ် လင်ပန်းကျယ်တစ်ချပ်တွင် ထမင်းဆုပ်၊ ကောက်ညှင်းထုပ်၊ ခေါပြင်နှင့် ပန်းများအပြင် မုန့်နှင့် စားသောက်ဖွယ်ရာမျိုးစုံကို ထည့်ထားရပြီး ချည်ဖြူများကို ဖြန့်ခင်းထားရသည်။ လက်ချည်ပေးရာတွင် ငယ်လင် ငယ်မယားအစုံသာ ချည်ပေးရသည်။ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာလက်ချည်ရာတွင် လိပ်ပြာခေါ် လက်ချည်ပေးခြင်းမှ ရွတ်ဆိုမှုများပြုလုပ်ပေးခြင်း ဆိုဆုံးမစကား၊ ဆုတောင်းစကားတို့ပါ ချီးမြှင့်ပေးရသည်။ သို့ရာတွင် လိပ်ပြာခေါ် လက်ချည်ခြင်းကဲ့သို့ လှေကားနှင့် မီးဖိုအဝင်တံခါးပေါင်တို့၌ ယောက်မနှင့်ခေါက်၍ လိပ်ပြာခေါ်ခြင်း မရှိချေ။ သတို့သား၊ သတို့သမီးတို့ကလည်း မိမိတို့လက်ထပ်စဥ်က ဂုဏ်သရေရှိလူကြီးများက လက်ချည်ပေးခဲ့၍ သာယာသောအိမ်ထောင်ရေးကို ထူထောင်နိုင်မည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။၉
ဝါခေါင်လ လက်ချည်ခြင်း (သို့)
ဝါခေါင်လလိပ်ပြာခေါ်ခြင်း
ပိုးကရင်လူမျိုးတို့သည် ဝါခေါင်လရောက်လျှင် အချို့ဒေသများ၌ ရွာလုံးကျွတ်လက်ချည်ခြင်း ပြုလုပ်ကြသည်။ ဝါခေါင်လ လက်ချည်ခြင်းသည် ဝါခေါင်လလိပ်ပြာခေါ်ခြင်းဟုလည်း ခေါ်ဆိုနိုင်သည်။ ပိုးကရင်လူမျိုးတို့သည် ဝါခေါင်လတွင် ယခင်လများထက်ပို၍ ထမင်းစားကြသည်။ ဝါခေါင်လသည် မကောင်းဆိုးဝါးများမြူးထူးပျော်ပါးကြသော လဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဝါခေါင်လတွင် ယခင်လများထက်ပို၍ ထမင်းစားနိုင်ခြင်းမှာ မကောင်းဆိုးဝါးတို့က မိမိတို့နှင့်အတူ ကပ်၍ စားသောက်ကြသည်ဟု ရှေးအချိန်ကာလကပင် ပိုးကရင်တို့ ယုံကြည်ထားကြသည်။ ထိုသို့ မကောင်းဆိုးဝါးများက လူနှင့်အတူကပ်စား၍ မိမိတို့သားသမီးများလိပ်ပြာသည် အဝေးသို့ ပျံ့လွင့်သွားမည်ကို စိုးရိမ်ကြသည်။ထို့ကြောင့် မကောင်းဆိုးဝါးများ မှီခိုစားသောက်ခြင်းကြောင့် ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကိုသော်လည်းကောင်း၊ မိမိတို့သားသမီးဆီ ပြန်လာရန်အတွက် ဝါခေါင်လ လက်ချည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသို့ လိပ်ပြာခေါ်ပေးခြင်းဖြင့် သားသမီးများတွင် အနာရောဂါ မစွဲကပ်နိုင်ဘဲ ကျန်းမာသန်စွမ်းကြသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ခေတ်အမြင်နှင့်ကြည့်လျှင် ကျန်းမာရေးကို ဂရုစိုက်ရန် ရှေးပိုးကရင် လူကြီးတို့က သားသမီးတို့ကို ပညာတစ်ရပ်အနေဖြင့် သတိပေးထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဝါခေါင်လသည် မိုးများသောလ ဖြစ်သည်။ ရောဂါထူပြောသည်။ ရောဂါဘယသည် လူတို့ထံသို့ အလွယ်တကူစွဲကပ်နိုင်သော ကာလလည်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ရောဂါဘယ အလွယ်တကူ မစွဲကပ်နိုင်စေရန် အနေအထိုင်၊ အစားအသောက်များကို သတိဝီရိယနှင့် ဆင်ခြင်စားသောက် နေထိုင်ကြရန် သတိပေးခြင်းအားဖြင့် ဝါခေါင်လ လက်ချည်ပွဲကို ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။၁၀
ဝါခေါင်လ စုပေါင်းလက်ချည်ပွဲများသည် ကွဲကွာနေသော မိသားစုများ ပြန်လည်ဆုံတွေ့ရခြင်း၊ လူမှုရေးကိစ္စရပ်များကို ညှိနှိုင်းရခြင်းနှင့် လူငယ်များ သွေးစည်းချစ်ကြည်မှုလည်း ရရှိနိုင်ပေသည်။ မျက်မှောက်ခေတ်တွင် ဝါခေါင်လပြည့်နေ့ကျရောက်တိုင်း ပိုးကရင်လူငယ်များ ဦးဆောင်၍ လက်ချည်ပွဲကို ဘားအံမြို့နယ်၊ ကော့ကရိတ်မြို့နယ်၊ လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်၊ ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်တို့တွင် အစဥ်အလာမပျက် နှစ်စဥ်ကျင်းပလေ့ရှိကာ ရိုးရာဓလေ့ကောင်းတစ်ရပ်ကို အမြတ်တနိုး ထိန်းသိမ်းထားကြသည်။၁၁
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ဟူရွန်မြို့၊ တောင်ဒါကိုတာပြည်နယ်တွင် ရောက်ရှိနေထိုင်နေကြသော ကရင်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာလက်ချည်ပွဲ ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုအခမ်းအနား။ (08/11/2019)
Photo Credit: Karen Culture Organization of Omaha
ယှောတ်ဝိကိုဝ်လါ
ပြူး – ဝိနိုဲၯာ လာနိုဲၯာ၊ ၯယ့်ထါင် ၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဍေ မောဝ်ႋ၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဍေဖါႋ၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဍေဖီ့၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဍေဖူ့၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဍေ ဖူႋဝဲါထီသိုဝ်၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ေဍေၜုဂ်ထိင်ႋဆါင့်ဆာႋ။
ပြူး – လာၯယ့်ထါင်ႋ ၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင်အှ်လ်ုၯိင်း၊ ၯယ့်ထါင် အှ်လ်ုၰင့်၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာက်ုဆင့်၊ ၯယ့်ထါင် ပါတၠာဝဝ်ၜိင်း၊ ၯယ့်ထါင်တာင်ဍောဟ်ၜူးမောဝ်ႋၜူးဖင့်၊ ၯယ့်ထါင် အှ်လ်ုၯိင်း ခၠံင်ႋထဝ့်ဖိုင်ယိုဝ်။
ပြူး – ဝိနိုဲၯာ လာနိုဲ့ၯာသီးၯေး ၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာက်ုသှ်ေ၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာက်ုဆင့်၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာ ၜူးမောဝ်ႋၜူးဖင့်၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာ စေဝ်လူႋဓံင့်ဖဝ့်၊ ၯယ့်ထါင်ပါတၠာၰုဂ်ကၠေါဝ်။
ပြူး – လာၯယ့်ထါင် ၯယ့်ထါင်၊ နာန်ႋလဝ့်အင်းလိက်ဏယ်ၜးၰေဝ်၊ နာန်ခၠဝ်ႋအင်းလိက် ဏယ်ၜးၰေဝ်၊ ခၠုံးဆာင်းကျာမာန်ဏယ်ၜးၰေဝ်၊ ပြူးလာၯယ့်ထါင် ၯယ့်ထါင်၊ အှ်လ်ုဍုံဖိုင် ဌါန့်ဖိုင်၊ အှ်ၜးသွး ခေါဟ်ၰေဝ်၊ အှ်ၜးလံင့်ထာ်ၰေဝ်။
ပြူး – လာၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ဆံင်း၊ ၯယ့်ထါင်အှ်ခၠါင့်၊ အာင်းလုံႋထေံ၊ အာင်းထါခါႋ ဆံင်းၜေ့ခၠီး၊ ဖၠဲၜေဖၠာႋ၊ ယုက်ထဝ့်လာႋလ်ုယာလ်ုကါ။
ပြူး – လာၯယ့်ထါင် ၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင် ပါတၠါယုက်၊ ၯယ့်ထါင် ပါတၠာသာ၊ လ်ုအှ်လိုင် ဆ်ုစုဂ်ဆ်ုဆာ့၊ ပြူး လာၯယ့်ထါင်၊ ၯယ့်ထါင်၊ ခေါဟ်အွာယင်ႋလူးထိုဝ်၊ ပြူး လာၯယ့်ထါင် ၯယ့်ထါင်ခေါဟ်အွာယင်ႋလူးထိုဝ်။
ဆောဟ်ဖးဖှ်ေဝေ့ ၜေ့ဏှ်သိုဝ်ၯံင်၊ ဆောဟ်ဖဖှ်ေဆာႋဏှ် “ဝိနိုဲ့ၯာ၊ လာနိုဲ့ၯာ၊ ၯယ့်ထာင်ထံင်ႋယုဂ်ၯး” သိုဝ်ထီးအင်းစာ ၜေ့ဏှ်တာႋ၊ ခါင်ႋစူးဆာႋဏှ်၊ ၜါ်ထင်းစူးဆီ့ၜံင်၊ “ၯယ့်ထာင်ယုဂ်” လဝ်ထင်းဖှ်ေထာင် မွာဲၜိုဝ်လှ်။
Wp/kjp/ဖၠုံလါခုဂ်ခါင်ႋစူး – Wikimedia Incubator Wikimedia ဖၠုံလါခုဂ်ခါင်ႋစူး စာမျက်နှာမှ ပြန်လည်ရေးသာဖော်ပြသည်။
ကျမ်းကိုးစာရင်း
(၃(က-၄)။ ဝိညာဥ်လိပ်ပြာကောင် အယူအဆနှင့် လက်ချည်သောဓလေ့)
၁။ လန့်ဖျပ်သွားသော လိပ်ပြာကောင် ပြေးသွားမည်ကို ကြောက်၍ ဖလူးလိပ်ပြာရေ မပြေးပါနှင့် ပြန်လာပါ၊ ပြန်လာပါဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ [ပါတီဌာနချုပ်၊ ယဥ်ကျေးမှု (ကရင်)၊ စာ ၂၃၂]
၂။ ပါတီဌာနချုပ်၊ ယဥ်ကျေးမှု (ကရင်)၊ စာ ၂၃၂-၂၃၃။
၃။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၁-၂၁၂။
၄။ နန်းစန်းကေသီ၊ ပိုးကရင်စာပေ၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးစံသမိုင်း၊ စာ ၆၁။
၅။ နန်းစန်းကေသီ၊ ပိုးကရင်စာပေ၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးစံသမိုင်း၊ စာ ၆၁။
၆။ ခုနစ်ရက်သားသမီးတို့၏ ဝိညာဥ် သို့မဟုတ် လိပ်ပြာ။
၇။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၂-၂၁၅။
၈။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၅-၂၁၆။
၉။ နောင်၊ ပိုးကရင်၊ စာ ၃၅၄-၃၅၅။
၁၀။ မြတ်ကျော်၊ ကရင်ရိုးရာ၊ စာ ၂၁၇-၂၁၈။
၁၁။ နောင်၊ ပိုးကရင်၊ စာ ၃၅၉။
Feature Image: Northwest Communities of Burma (NWCB)
မှတ်ချက် ။ ။ ကရင်ရိုးရာလက်ချည်သောဓလေ့နှင့်သက်ဆိုင်သည့် မိမိကိုယ်ပိုင်ဖန်တီးရိုက်ကူးထားသော ဓာတ်ပုံများရှိပါက ပေးပို့ဝေမျှနိုင်ပါသည်။
